Uri Kilisesi
41°09′41″K 42°52′23″D / 41.16139°K 42.87306°D / 41.16139; 42.87306İnanç Doğu Ortodoks Kilisesi Mezhep Gürcü Ortodoks Kilisesi Durum Yıkılmış Mimari Mimari tür Kilise Mimari biçim Gürcü mimarisi Tamamlanma 10. yüzyıl
Uri Kilisesi (Gürcüce: ურის ეკლესია), tarihsel Artani bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin merkez ilçesine bağlı ve eski adı Uri olan Altaş köyünde Orta Çağ'da inşa edilmiş Gürcü kilisesidir.[1]
Tarihçe
Uri Kilisesi'nin bulunduğu Uri köyü, 16. yüzyılın ortasında Osmanlıların eline geçtiğinde Hristiyan bir nüfusa sahipti. Nitekim 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterine göre köyün nüfusu 66 Hristiyan haneden oluşuyordu. Uri'de Gürcülerin yanında az sayıda Ermeni yaşıyordu.[2][3] Uri Kilisesi ise, bu tarihten çok önce, 10. yüzyılda, Gürcü Krallığı döneminde inşa edilmiştir. Osmanlı döneminde köy halkının Müslüman olmasıyla cemaatini ve işlevini yitirmiş olmasına rağmen Uri Kilisesi, Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili'nin 1902 yılındaki araştırma gezisi sırasında büyük ölçüde ayakta duruyordu.[4] Gürcü gazeteci ve araştırmacı Konstantine Martvileli de, 1917 yılında Uri Kilisesi'nin neredeyse sağlam kaldığını, köyün ucundaki küçük kilise ise yağmalanmış olduğunu yazmıştır.[5] Günümüzde Uri Kilisesi'nden geriye sadece harçlı duvar parçaları kalmıştır. Diğer kilisenin ise bugüne izi dahi ulaşmamıştır.[6]
Mimari
Uri Kilisesi, ilk kez Ekvtime Takaişvili tarafından 1902 yılında tanımlanmıştır. Takaişvili’nin yayımladığı plana göre kilise doğu-batı doğrultusunda dikdörtgen planlı ve tek nefli bir yapıydı. Girişi batı cephesinde bulunuyordu. Naosun kuzey ve güney duvarları, dışa taşırılmış payelerle eşit olmayan üç bölüme ayrılmıştı. Üçe ayrılmış olan nefin orta bölümü geniş tutulmuşken, doğudaki dar bir plana sahipti. Doğudaki bölümün iki yan duvarına birer apsidiyol açılmıştı. Kilisenin batı, kuzey ve güney tarafında birer, sunak kısmında üçer adet olmak üzere, altı adet penceresi bulunuyordu. Uri Kilisesi, oldukça sade biçimde inşa edilmiş, süslemelere yer verilmemişti. Apsisin iki yanında birer kapı ile apsise ve batıya açılan kare planlı birer pastophorion hücresi bulunuyordu.[4][7]
Kaynakça
- ^ Fahriye Bayram - Turgay Yazar, "Artvin, Ardahan, Erzurum İli ve İlçelerinde Gürcü Mimarisi Yüzey Araştırması - 2006", 25. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Ankara, 2008, 1. Cilt, s. 275. 10 Eylül 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-975-17-3315-3
- ^ "Defter-i Mufassal Vilayet-i Gürcistan (Gürcüce ve Osmanlıca), (Yayıma hazırlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt, s. 534". 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2023.
- ^ "" 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterine göre "Gürcistan Vilayeti"nin etnik haritası". 1 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2023.
- ^ a b Ekvtime Takaşvili, Материалы по археологии Кавказа (Kafkas Arkeolojisiyle İlgili Materyaller), Moskova, 1909, s. 79.
- ^ Konstantine Martvileli, “Ardahan Bölgesinde” ("არტაანის მხარეში"), Sakartvelo gazetesi, 24 Eylül 1917, sayı: 230.
- ^ 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2014 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2015, s. 140. 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-7362-5
- ^ Fahriye Bayram - Turgay Yazar, "Artvin, Ardahan, Erzurum İli ve İlçelerinde Gürcü Mimarisi Yüzey Araştırması - 2006", 25. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Ankara, 2008, 1. Cilt, s. 275. 10 Eylül 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-975-17-3315-3
