Lista zabytków historii i architektury na Białorusi zniszczonych przez władze ZSRR
Lista zabytków historii i architektury na Białorusi zniszczonych przez władze ZSRR obejmuje zabytki znajdujące się niegdyś na terytorium Białorusi, które zostały celowo wyburzone, wysadzone w powietrze lub rozebrane przez władze radzieckie w okresie od 1917 do 1984 roku. Niektóre z nich wcześniej ucierpiały w wyniku II wojny światowej. Lista zawiera wybrane budynki o znacznej wartości historycznej i architektonicznej, które zostały zupełnie zniszczone. Nie obejmuje setek dworów, pałaców i kościołów zniszczonych podczas rewolucji październikowej, wojny polsko-bolszewickiej, budynków zniszczonych w okresie II wojny światowej przez Sowietów lub Niemców ani zrujnowanych zabytkowych budynków – które zamknięto, by następnie zmienić ich funkcje (np. zamiana obiektów sakralnych na magazyny, majątków dworskich na kołchozy, pałaców na budynki użyteczności publicznej). Po powstaniu Republiki Białorusi w 1991 roku część kościołów i cerkwi zwrócono wspólnotom wiernych, które odrestaurowały wiele obiektów religijnych.
Radykalne idee bolszewików społecznej transformacji i urbanistycznego postępu doprowadziły do zrujnowania całych zespołów architektonicznych. Według generalnych planów sowieckich zniszczono historyczne ciągi ulic, wznosząc typową, wielokondygnacyjną zabudowę, bez uwzględniania historycznych, kompozycyjnych dominant i perspektyw[1]. W latach 30. XX w. w ZSRR w ramach walki z religią rozpoczęto masowe niszczenie budynków sakralnych wszystkich konfesji, z których wiele było unikalnymi pomnikami historii i architektury. W wyniku tego aktu wandalizmu władze sowieckie zniszczyły architektoniczne zespoły średniowiecznych monasterów w Witebsku, Orszy, Połocku, Mścisławie itd. W Mohylewie z racji „socjalistycznej rekonstrukcji” miasta w ciągu jednej nocy wysadzono w powietrze dziewięć pomników architektury sakralnej. Do 1945 roku na terenie Białorusi przetrwało 325 kościołów, 90 świątyń zostało zniszczonych podczas wojny[2]. W okresie powojennym kontynuowano niszczenie zabytków architektury pod pozorem generalnych planów odnowienia i rekonstrukcji miast. Największe straty dziedzictwo architektoniczne Białorusi poniosło w latach 60. i 70. XX w., szczególnie podczas antyreligijnej kampanii Nikity Chruszczowa.
Malarz M. Kupawa wskazuje, że w czasie władzy radzieckiej, bolszewicy częściej niszczyli średniowieczne białoruskie świątynie, niż cerkwie „murawjowki” (w stylu bizantyjsko-rosyjskim)[3]. Na przykład w Orszy, jedyna zbudowana przez władze rosyjskie cerkiew „murawjowka” pozostała nienaruszona, natomiast władze sowieckie zniszczyły cztery cerkwie i dwa kościoły, które były zabytkami architektury baroku z okresu Wielkiego Księstwa Litewskiego. W Szkłowie również zachowała się tylko cerkiew „murawjowka”, a zrujnowano cenne zabytki architektury sakralnej baroku mohylewskiego i klasycyzmu. W Mohylewie zachowały się dwie cerkwie „murawjowki”, przy czym miasto straciło trzy cerkwie i dwa kościoły, zabytki architektury baroku oraz trzy cerkwie i kościół, zabytki architektury klasycyzmu. Podobnie wydarzyło się w Łohojsku, Dzierżyńsku, Dziśnie, Grodnie itd. Świadczy to o kontynuacji rusyfikacji, polityki prowadzonej na tych terenach w XIX w. przez władze carskie.
Budynki podzielono według podziału terytorialnego Wielkiego Księstwa Litewskiego. Lista zawiera 166 obiektów: 74 kościoły (w tym 34 klasztory), 51 cerkwi (w tym 11 monasterów), 7 monasterów, 10 synagog i 4 pałace.
Powiat brasławski
Lp. | Miejscowość | Nazwa | Data powstania | Data zniszczenia | Opis | Zdjęcie |
---|---|---|---|---|---|---|
1 | Druja[4] | Brama-dzwonnica w klasztorze Dominikanów | 1767 | po 1945 | Zabytek architektury baroku wileńskiego. |
Powiat brześciański
Lp. | Miejscowość | Nazwa | Data powstania | Data zniszczenia | Opis | Zdjęcie |
---|---|---|---|---|---|---|
1 | Brześć[5] | Kościół Pana Jezusa i św. Kazimierza i klasztor Jezuitów | 1653–1659 | 1840, 1945–1946 | Zabytek architektury barokowej, częściowo zrujnowany przez władze rosyjskie podczas budowy twierdzy brzeskiej. Po II wojnie światowej budynki rozebrano na potrzeby garnizonu wojskowego.Zachowały się fundamenty. | |
2 | Brześć[6] | Kościół i klasztor Brygidek | 1751 | 1840, po 1945 | Zabytek architektury barokowej, częściowo zrujnowany przez władze rosyjskie podczas budowy twierdzy brzeskiej. | |
3 | Brześć[7] | Cerkiew Świętych Apostołów Piotra i Pawła i klasztor Bazylianów | 1773 | 1840, lata 50. XX w. | Zabytek architektury baroku wileńskiego, częściowo zrujnowany przez władze rosyjskie podczas budowy twierdzy brzeskiej. Zachowały się ruiny (tzw. „biały pałac”). | |
4 | Brześć[8] | Kościół św. Jana Chrzciciela i klasztor Bernardynów | 1665 | 1840, lata 50. XX w. | Zabytek architektury baroku, częściowo zrujnowany przez władze rosyjskie podczas budowy twierdzy brzeskiej. Zachowały się ruiny. | |
5 | Prużana[9] | Cerkiew Narodzenia Najświętszej Maryi Panny | 1857–1882 | lata 50. XX w. | Zabytek architektury klasycystycznej. |
Powiat grodzieński
Lp. | Miejscowość | Nazwa | Data powstania | Data zniszczenia | Opis | Zdjęcie |
---|---|---|---|---|---|---|
1 | Grodno[10] | Kościół Najświętszej Maryi Panny (fara Witoldowa) | 1584–1587 | 29 listopada 1961 | Zabytek architektury gotyckiej i renesansowej. Zniszczenia świątyni dokonał oddział saperów z Leningradu, który otrzymał za to premię, akordeon i podziękowanie władz. Zachowały się fundamenty[3]. | |
2 | Grodno[11] | Kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny i klasztor Bernardynek | XVII w. | po 1945 | Zabytek architektury barokowej. | |
3 | Grodno[12] | Ratusz | XVIII w. | 1946 | Zabytek architektury klasycystycznej. | |
4 | Grodno | Pałac Radziwiłłów (przy Rynku) | XVIII w. | po 1945 | Zabytek architektury barokowej. | |
5 | Sopoćkinie | Cerkiew Przeczystej Bogurodzicy | 1780 | lata 70. XX w. | Zabytek architektury klasycystycznej. |
Powiat lidzki
Lp. | Miejscowość | Nazwa | Data powstania | Data zniszczenia | Opis | Zdjęcie |
---|---|---|---|---|---|---|
1 | Gojcieniszki[13] | Kościół ewangelicki (kaplica grobowa Nonhartów) w Gojcieniszkach | 1633 | po 1945 | Zabytek architektury renesansowej, częściowo zrujnowany. |
Powiat miński
Lp. | Miejscowość | Nazwa | Data powstania | Data zniszczenia | Opis | Zdjęcie |
---|---|---|---|---|---|---|
1 | Mińsk[14] | Zamczysko w Mińsku | XI w. | lata 50. XX w. | Zabytek archeologii. Po II wojnie światowej wzgórze skopano i wywieziono poza miasto. | |
2 | Mińsk[15] | Kościół Imienia Najświętszej Maryi Panny | 1700-1710 | 1951 | Zabytek architektury barokowej, częściowo zrujnowany podczas przebudowy na kompleks sportowy. Obecnie przywrócono świątyni pierwotny wygląd. | |
3 | Mińsk[16] | Kolegium Jezuitów | 1700-1710 | 1951, 1968 | Zabytek architektury barokowej. Obecnie zachował się w przebudowanym wyglądzie budynek po lewej stronie od kościoła. | |
4 | Mińsk | Pomnik Jubileuszowy | 1826 | po 1918 | Zabytek architektury klasycystycznej. | |
5 | Mińsk[17] | Kościół św. Wojciecha i klasztor Benedyktynek | 1647-1649 | lata 30. XX w., 1964 | W wyniku przebudowy według projektu T. Romanowskiego nabył osobnych cech baroku wileńskiego. W XIX w. przebudowany na cerkiew prawosławną w stylu bizantyjsko-rosyjskim, tracąc część wartości artystycznej. Zachowały się fundamenty. | |
6 | Mińsk[18] | Kościół św. Tomasza z Akwinu i klasztor Dominikanów | XVII w. | 1950 | Zabytek architektury baroku, częściowo zrujnowany przez władze rosyjskie. Zachowały się fundamenty. | |
7 | Mińsk | Niamiha | XVII-XIX w. | lata 70. XX w. | Resztki historycznej Niamihy, fundamenty budynków znajdujących się po lewej stronie ulicy, zniszczono w latach 2005–2009, podczas budowy parkingu i dwóch centrów handlowych. | |
8 | Mińsk[19] | Synagoga Chłodna | XVI w. | 1965-1966 | Zabytek architektury gotyckiej i renesansowej. | |
9 | Mińsk | Synagoga Chóralna | 1906 | lata 50. XX w. | Zabytek architektury stylu mauretańskiego. Po II wojnie światowej przebudowano fasadę budynku. Obecnie znajduje się w nim Narodowy Teatr Dramatyczny. | |
10 | Mińsk | Teatr Miejski | 1781 | 1984 | W latach 2004–2007 na miejscu zniszczonego teatru zbudowano nowy budynek, który w ogólnym wyglądzie jest rekonstrukcją istniejącego do II wojny światowej hotelu Europa. | |
11 | Mińsk[20] | Cerkiew Świętego Ducha | XVII w. | 1936 | Zabytek architektury barokowej, przebudowany na cerkiew prawosławną. Obecnie cerkiew odbudowano w pierwotnym wyglądzie. | |
12 | Mińsk[21] | Cerkiew Kazańskiej Ikony Matki Bożej | 1912-1914 | 1936 | Zabytek architektury stylu neobizantyjskiego. | |
13 | Hajna[22] | Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny | 1781 | po 1945 | Zabytek architektury baroku wileńskiego. | |
14 | Dzierżyńsk (d. Kojdanów)[23] | Zamczysko i zbór kalwiński w Dzierżyńsku | 1613-1621 | 1930-lata 50. XX w. | Zabytek architektury renesansowej. | |
15 | Dzierżyńsk (d. Kojdanów)[24] | Kościół św. Anny | XVIII w. | po 1917 | Zabytek drewnianej architektury barokowej, zniszczony w wyniku przebudowy. | |
16 | Łohojsk[25] | Kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny i św. Kazimierza | 1787 – 1793 | lata 50. XX w. | Zabytek architektury klasycystycznej. | |
17 | Mołodeczno[26] | Kościół św. Kazimierza i klasztor Trynitarzy | XVIII w., 1823 | po 1945 | Klasztor był zabytkiem architektury barokowej, a kościół klasycystycznej. Kościół został rozebrany. Częściowo zachowały się boczne ściany elewacji oraz budynek klasztoru[27]. | |
18 | Raków[28] | Klasztor Bazylianów | XVIII w. | lata 60. XX w. | Zabytek architektury barokowej i drewnianego klasycyzmu. | |
19 | Rubieżewicze[29] | Kościół św. Antoniego Padewskiego | 1799 | 1972 | Zabytek drewnianej architektury barokowej | |
20 | Stołpce[30] | Kościół św. Kazimierza i klasztor Dominikanów | 1640 | po 1945 | Zabytek architektury barokowej, przebudowany na cerkiew prawosławną. | |
21 | Śmiłowicze[31] | Kościół św. Wincentego à Paulo i klasztor misjonarzy | 1767-1791 | po 1945 | Zabytek architektury baroku wileńskiego. | |
22 | Wołkowicze[32] | Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa i Najświętszej Maryi Panny | 1904 | lata 50. XX w. | Zabytek architektury neoromańskiej. |
Powiat mozyrski (Polesie Wschodnie)
Lp. | Miejscowość | Nazwa | Data powstania | Data zniszczenia | Opis | Zdjęcie |
---|---|---|---|---|---|---|
1 | Mozyrz | Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i klasztor Cystersów | 1711 | po 1917 | Zabytek architektury barokowej, zniszczony podczas przebudowy na fabrykę mebli. | |
2 | Narowla | Kaplica-grobowiec Horwattów | XIX w. | lata 30. XX w. | Zabytek architektury neogotyckiej. | |
3 | Petryków | Cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego | 1846 | po 1917 | Zabytek architektury klasycystycznej. |
Lp. | Miejscowość | Nazwa | Data powstania | Data zniszczenia | Opis | Zdjęcie |
---|---|---|---|---|---|---|
1 | Mścisław[33] | Synagoga | XVIII w. | po 1917 | Zabytek drewnianej architektury barokowej. | |
2 | Mścisław[34] | Cerkiew św. Trójcy | 1834 | 1958 | Zabytek architektury klasycystycznej. Budynek został zniszczony po II wojnie światowej. | |
3 | Mścisław[35] | Monaster św. Ducha | 1891 – 1895 | po 1945 | Zabytek architektury neobizantyjskiej. | |
4 | Kanicze[36] | Kościół Anioła Stróża | 1912 | po 1945 | Po II wojnie światowej próbowano zburzyć mury kościoła traktorami. Udało się to tylko częściowo, zawaliły się dwie kolumny przy wejściu. Obecnie jest w stanie ruiny. | |
5 | Krzyczew[37] | Kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny | 1855–1860 | 1934 | Zabytek architektury neogotyckiej. Zachował się budynek przebudowanej plebanii. | |
6 | Malatycze[38] | Kościół św. Stanisława | XVIII w. | 1934 | Zabytek architektury barokowej. | |
7 | Radoml[39] | Kościół Najświętszej Maryi Panny | 1835 | lata 30. XX w. | Zabytek architektury klasycystycznej. |
Lp. | Miejscowość | Nazwa | Data powstania | Data zniszczenia | Opis | Zdjęcie |
---|---|---|---|---|---|---|
1 | Nowogródek[40] | Synagoga Wielka | XVII w. | 1964 | Zabytek architektury barokowej. | |
2 | Ostaszyn[41] | Zbór kalwiński | XVII w. | lata 50. XX w. | Zabytek architektury barokowej. | |
3 | Kleck[42] | Kościół Najświętszej Trójcy | lata 50. XVI w. | lata 50. XX w. | Zabytek architektury barokowej. Zachowała się część zachodniej ściany. | |
4 | Kleck[43] | Synagoga Wielka | XVIII w. | po 1945 | Zabytek architektury barokowej. | |
5 | Lachowicze[44] | Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego | XVII w. | lata 60. XX w. | Zabytek architektury barokowej, wcześniej przebudowany na cerkiew prawosławną. | |
6 | Nieśwież[45] | Kaplica św. Izydora | 1626 | po 1945 | Zabytek architektury barokowej. | |
7 | Nieśwież[46] | Kościół św. Katarzyny i klasztor Bernardynów | 1802-1822 | 1870, lata 50. XX w. | Zabytek architektury barokowej, przebudowany na cerkiew prawosławną. | |
8 | Nieśwież[47] | Kościół św. Jana i klasztor Dominikanów | XVII w. | lata 60. XIX w., lata 50. XX w. | Zabytek architektury barokowej, częściowo zniszczony przez władze carskie. | |
9 | Nieśwież[48] | Synagoga Wielka | XVII w. | po 1945 | Zabytek architektury barokowej. | |
10 | Szczorsy[49] | Pałac Chreptowiczów w Szczorsach | 1770-1776 | lata 50. XX w. | Zabytek architektury klasycystycznej. |
Lp. | Miejscowość | Nazwa | Data powstania | Data zniszczenia | Opis | Zdjęcie |
---|---|---|---|---|---|---|
1 | Orsza[50] | Kościół Świętej Trójcy i klasztor Trynitarzy | XVIII w. | lata 50. XX w. | Zabytek architektury klasycystycznej, przebudowany na cerkiew prawosławną. Zachował się budynek klasztoru. | |
2 | Orsza[51] | Kościół św. Antoniego i klasztor Franciszkanów | 1680 | lata 70. XX w. | Zabytek architektury wczesnobarokowej. Zachowały się fundamenty kościoła i budynek klasztoru. | |
3 | Orsza[52] | Cerkiew Opieki Matki Bożej i klasztor Bazylianów | 1774 | 1969 | Zabytek architektury baroku wileńskiego. Zachowały się fundamenty cerkwi i budynek klasztoru. | |
4 | Orsza[53] | Monaster Zaśnięcia Matki Bożej | 1631 | lata 30. XX w. | Zabytek architektury barokowej. W 1996 wspólnota mniszek wznowiła działalność przy innej cerkwi w Orszy – św. Eliasza. | |
5 | Orsza[54] | Cerkiew Narodzenia Matki Bożej | 1631 | 1959 | Zabytek architektury barokowej. Obecnie cerkiew odbudowano w zmienionym wyglądzie z kopułami cebulastymi. | |
6 | Orsza[55] | Cerkiew Świętych Apostołów Piotra i Pawła | XVIII w. | lata 70. XX w. | Zabytek drewnianej architektury barokowej. | |
7 | Białynicze[56] | Kościół Matki Bożej Szkaplerznej i klasztor Karmelitów | 1742-1763 | lata 60. XX w. | Zabytek architektury barokowej. W wyniku rozbudowy i przebudowy na cerkiew w lata 60. XIX w. dobudowano dwie boczne wieże oraz bęben. | |
8 | Bobr | Cerkiew | XIX w. | lata 30. XX w. | Zabytek drewnianej architektury klasycystycznej. | |
9 | Bychów[57] | Kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny | XVIII w. | lata 30.–60. XX w. | Zabytek architektury klasycystycznej. | |
10 | Czausy[58] | Kościół i klasztor Karmelitów w Czausach | 1653 | lata 30. XX w. | Zabytek architektury barokowej, przebudowany na cerkiew prawosławną. | |
11 | Czereja[59] | Kościół św. Michała Archanioła | 1600 | lata 30. XX w. | Zabytek architektury barokowej. | |
12 | Dubrowna[60] | Kościół i klasztor Bernardynów w Dubrownej | XVII w. | po 1917 | Zabytek architektury barokowej. Zachował się budynek klasztoru. | |
13 | Dubrowna | Pałac Lubomirskich | XVIII w. | po 1945 | Zabytek architektury barokowej. | |
14 | Faszczówka[61] | Kościół Nawiedzenia Najświętszej Maryi Pannie | 1765 | lata 70. XX w. | Zabytek architektury baroku wileńskiego. | |
15 | Mohylew[62] | Kościół św. Kazimierza (farny) | 1604 | lata 50. XX w. | Zabytek architektury barokowej i klasycystycznej. | |
16 | Mohylew[63] | Kościół św. Antoniego i klasztor Bernardynów | lata 20. XVIII w. | lata 50. XX w. | Zabytek architektury barokowej. Częściowo został zrujnowany przez rosyjskie władze carskie. Zachowały się fundamenty. | |
17 | Mohylew[64] | Kościół św. Franciszka Ksawerego i klasztor Jezuitów | 1699-1725 | lata 50. XX w. | Zabytek architektury barokowej. Zachowały się fundamenty i fragment budynku klasztoru. | |
18 | Mohylew[65] | Monaster Przemienienia Pańskiego | 1740-1762 | po 1945 | Zabytek architektury baroku wileńskiego. | |
19 | Mohylew[66] | Monaster Objawienia Pańskiego | 1633-1636 | lata 50. XX w. | Zabytek architektury barokowej. | |
20 | Mohylew[67] | Ratusz | 1679 – 1681 | 1957 | Zabytek architektury barokowej. Obecnie budynek został odbudowany. | |
21 | Mohylew[68] | Cerkiew Opieki Matki Bożej | 1680 | po 1945 | Zabytek architektury barokowej, przebudowany przez władze rosyjskie w stylu klasycystycznym. | |
22 | Mohylew | Cerkiew Przeczystej Bogurodzicy | 1673 | po 1945 | Zabytek architektury barokowej. | |
23 | Mohylew[69] | Sobór św. Józefa | 1780-1798 | 1937 | Zabytek architektury klasycystycznej. | |
24 | Mohylew[70] | Cerkiew Świętej Trójcy | XVIII w. | po 1917 | Zabytek architektury klasycystycznej. | |
25 | Mohylew[71] | Cerkiew Świętych Apostołów Piotra i Pawła | XVIII w. | po 1945 | Zabytek architektury klasycystycznej. | |
26 | Starosiele | Kościół Najświętszej Trójcy | XVIII w. | 1939 | Zabytek drewnianej architektury barokowej. | |
27 | Szkłów | Cerkiew Świętych Apostołów Piotra i Pawła | XIX w. | po 1945 | Zabytek drewnianej architektury klasycystycznej. | |
28 | Szkłów[72] | Monaster Zmartwychwstania Pańskiego w Szkłowie | XVII w. | po 1945 | Zabytek architektury barokowej. |
Powiat oszmiański
Lp. | Miejscowość | Nazwa | Data powstania | Data zniszczenia | Opis | Zdjęcie |
---|---|---|---|---|---|---|
1 | Bienica[73] | Kolumna upamiętniająca Konstytucję 3 Maja 1791 r. | XVIII w. | po 1939 | Zabytek architektury barokowej. | |
2 | Iwie | Pamiątkowa kaplica | XVIII w. | po 1945 | Zabytek architektury barokowej. Stała na wileńskim gościńcu. | |
3 | Konstantynów[74] | Kościół Trójcy Świętej | 1768 | 2 lipca 1962 | Zabytek architektury drewnianej. Obecnie w miejscu zburzonego kościoła wybudowano nowy, murowany. | |
4 | Kurzeniec[75] | Kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny | 1810 | po 1945 | Zabytek architektury drewnianej w stylu klasycystycznym. Budynek rozebrano po II wojnie światowej i w jego miejscu wybudowano biurowiec kołchozu. | |
5 | Postawy[76] | Sukiennice w Postawach | 2 poł. XVIII w. | 1940 | ||
6 | Postawy[77] | Cerkiew | XVIII w. | Lata 50. XX w. | Pierwotnie budynek sądu zbudowany w stylu klasycystycznym, następnie cerkiew unicka, później prawosławna[78]. | |
7 | Stare Żośno[79] | Kaplica | XVII w. | lata 50. XX w. | Zabytek architektury renesansu. Kaplicę wysadzono w powietrze, częściowo zachowała się ściana fasady głównej[80]. | |
8 | Wielki Serwecz[81] | Kościół Najświętszej Maryi Panny | 1852 | lata 50. XX w. | Zabytek architektury drewnianej w stylu klasycystycznym. Kościół został rozebrany w latach 50. XX w. | |
9 | Wiesiołucha[82] | Kościół św. Jerzego | 1815 | lata 50. XX w. | Zabytek architektury drewnianej. Świątynię rozebrano na klub w sąsiedniej wsi Słobódka. Zachowały się resztki fundamentów[83]. | |
10 | Wilejka | Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego | 1862 | po 1945 r. | Pierwotnie budynek został zbudowany w stylu klasycystycznym następnie w 1874 r. przebudowany na cerkiew prawosławną św. Jerzego. Budynek zniszczono po II wojnie światowej i w jego miejscu wybudowano sklep. |
Powiat piński (Polesie Zachodnie)
Lp. | Miejscowość | Nazwa | Data powstania | Data zniszczenia | Opis | Zdjęcie |
---|---|---|---|---|---|---|
1 | Pińsk[84] | Kościół św. Stanisława | 1635-1648 | 1956[85] | Budynek nabył cechu baroku wileńskiego w wyniku przebudowy według projektu Jana Tupalta. | |
2 | Pińsk[86] | Kościół św. Dominika i klasztor Dominikanów | 1787 | 1947 | Zabytek architektury barokowej. | |
3 | Pińsk[87] | Wielka Synagoga | 1616 | lata 60. XX w. | Zabytek architektury barokowej. | |
4 | Horodyszcze[88] | Kościół św. Anny i klasztor Benedyktynów | 1774 | po 1944 | Zabytek architektury barokowej. | |
5 | Łunin[89] | Kościół Przemienienia Pańskiego | 1794 | po 1945 | Zabytek architektury barokowej. | |
6 | Stolin[90] | Kościół | XIX w. | po 1945 | Zabytek architektury klasycystycznej, przebudowany na cerkiew prawosławną. | |
7 | Imienin (Torokanie)[91] | Cerkiew i monaster Objawienia Pańskiego | 1710 | po 1945 | Zabytek architektury baroku wileńskiego. |
Lp. | Miejscowość | Nazwa | Data powstania | Data zniszczenia | Opis | Zdjęcie |
---|---|---|---|---|---|---|
1 | Połock[92] | Kościół św. Stefana i kolegium jezuitów w Połocku | 1745 | 1964 | Zabytek architektury baroku wileńskiego. | |
2 | Połock[93] | Kościół Grobu Pańskiego i św. Franciszka Ksawerego | 1786 | po 1918 | Zabytek architektury barokowej. | |
3 | Połock[94] | Kościół Matki Bożej i klasztor Bernardynów | 1758 | po 1945 | Zabytek architektury barokowej, przebudowany na cerkiew prawosławną. Zachowały się ruiny kościoła i klasztor. | |
4 | Połock[95] | Kościół Matki Bożej Różańcowej i klasztor Dominikanów | 1774-1804 | po 1945 | Zabytek architektury barokowej z elementami klasycystycznymi. | |
5 | Połock | Cerkiew św. Paraskiewy, monaster Świętych Borysa i Hleba | XII w. | lata 20. XX w. | Zabytek połockiej szkoły architektury. | |
6 | Połock[96] | Cerkiew Świętych Borysa i Gleba, monaster Świętych Borysa i Gleba | XII w. | lata 20. XX w. | Zabytek połockiej szkoły architektury z elementami gotyku. | |
7 | Berezwecz[97] | Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła i klasztor Bazylianów w Berezweczu | 1756-1763 | po 1945 | Zabytek architektury baroku wileńskiego. | |
8 | Bieszenkowicze[98] | Kościół św. Kazimierza i św. Rafała Archanioła w Bieszenkowiczach | 1876 | lata 60. XX w. | Zabytek architektury drewnianej. | |
9 | Czaśniki[99] | Kościół św. Łukasza i klasztor Dominikanów | 1674 | lata 60. XX w. | Zabytek architektury barokowej. | |
10 | Dzisna[100] | Kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny i klasztor Franciszkanów | 1773 | 1958 | Zabytek architektury baroku wileńskiego. Obecnie trwa odbudowa kościoła. | |
11 | Hubin[101] | Kościół św. Antoniego i klasztor Franciszkanów | 1714 | po 1945 | Zabytek architektury baroku wileńskiego. Obecnie istnieje możliwość odbudowy kościoła. | |
12 | Kublicze[102] | Kościół Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny | XVIII w. | 1948 | Zabytek architektury barokowej, przebudowany na cerkiew prawosławną. | |
13 | Lepel[103] | Cerkiew św. Zbawiciela | 1839 | po 1917 | Zabytek architektury klasycystycznej. | |
14 | Oświeja[104] | Kościół Najświętszej Trójcy | 1782 | 1937 | Zabytek architektury baroku wileńskiego. | |
15 | Struń[105] | Cerkiew Podwyższenia Krzyża Świętego | 1808 | 1936 | Zabytek architektury klasycystycznej. | |
16 | Uszacz[106] | Kościół św. Hieronima i klasztor Dominikanów | 1796 | po 1945 | Zabytek architektury barokowego klasycyzmu. | |
17 | Wołyńce (Zabiały)[107] | Kościół św. Jerzego i klasztor Dominikanów | 1749-1766 | po 1945 | Zabytek architektury baroku wileńskiego. | |
18 | Zaskórki[108] | Kościół Najświętszej Trójcy | 1792 | po 1945 | Zabytek architektury baroku wileńskiego. |
Lp. | Miejscowość | Nazwa | Data powstania | Data zniszczenia | Opis | Zdjęcie |
---|---|---|---|---|---|---|
1 | Bobrujsk[109] | Kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny | 1906 | 1968 | Zabytek architektury neogotyckiej. Po II wojnie światowej została częściowo zniszczona fasada budynku. | |
8 | Chojniki | Kaplica-grobowiec Prozorów | XIX w. | po 1917 | Zabytek architektury neogotyckiej. | |
9 | Chojniki[110] | Kościół Najświętszej Maryi Panny | 1863 | po 1917 | Zabytek architektury neogotyckiej. | |
10 | Czeczersk[111] | Kościół Najświętszej Trójcy | 1784 | po 1945 | Zabytek architektury klasycystycznej. | |
11 | Czeczersk[112] | Cerkiew Narodzenia Matki Bożej | 1780 | po 1945 | Zabytek architektury klasycystycznej. | |
12 | Czeczersk[113] | Cerkiew Wniebowstąpienia Pańskiego | lata 80. XVIII w. | po 1945 | Zabytek architektury klasycystycznej. | |
13 | Czonki[114] | Monaster św. Makarego | 1775 | po 1917 | Zabytek architektury drewnianej, klasycystycznej. | |
2 | Homel[115] | Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny | 1822 | 1938 | Zabytek architektury klasycystycznej. | |
3 | Homel[116] | Synagoga Wielka | 1828-1833 | lata 30. XX w. | Zabytek architektury klasycystycznej. | |
4 | Homel[117] | Cerkiew Przemienienia Pańskiego | 1901 | lata 60. XX w. | Zabytek architektury stylu neobizantyjskiego. | |
5 | Homel[118] | Cerkiew św. Trójcy | 1901 | lata 60. XX w. | Zabytek architektury klasycystycznej. | |
6 | Hrusznaje | Cerkiew Opieki Bogurodzicy | 1764 | 1936 | Zabytek architektury drewnianej, barokowej. | |
7 | Parycze[119] | Cerkiew św. Ducha | 1819 | przed 1941 | Zabytek architektury klasycystycznej. |
Powiat słonimski
Lp. | Miejscowość | Nazwa | Data powstania | Data zniszczenia | Opis | Zdjęcie |
---|---|---|---|---|---|---|
1 | Słonim[120] | Brama klasztoru Bernardynek | 1790 | po 1945 | Zabytek architektury baroku wileńskiego, zniszczony przez władze sowieckie. Obecnie brama została odbudowana, lecz w zmienionej formie. | |
2 | Słonim[121] | Kościół Bożego Ciała i klasztor Kanoników Laterańskich (ob. Sobór Przemienienia Pańskiego) | 1790 | lata 50. XX w. | Zabytek architektury barokowej, przebudowany na cerkiew prawosławną. Obecnie budynek został odbudowany jako cerkiew. | |
3 | Byteń[122] | Cerkiew św. Jozafata i monaster Przeczystej Bogurodzicy | XVIII w. | po 1945 | Zabytek architektury baroku wileńskiego. | |
4 | Iwacewicze[123] | Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego | lata 50. XVIII w. | po 1945 | Zabytek architektury barokowej. |
Lp. | Miejscowość | Nazwa | Data powstania | Data zniszczenia | Opis | Zdjęcie |
---|---|---|---|---|---|---|
1 | Słuck[124] | Zbór kalwiński | 1851 | po 1945 | Zabytek architektury neogotyckiej. Zachował się budynek dawnego Gimnazjum kalwińskiego. | |
2 | Słuck[125] | Kościół św. Antoniego i klasztor Bernardynów | 1793-1820 | po 1945 | Zabytek architektury barokowej. Zachował się budynek klasztoru w zmienionym wyglądzie. | |
3 | Słuck (Trojczany)[126] | Cerkiew i monaster Trójcy Świętej | XVII w. | lata 30–50. XX w. | Zabytek architektury barokowej. Zachował się budynek klasztoru. | |
4 | Słuck | Synagoga Chłodna | 1880 | po 1944 | Zabytek architektury neobarokowej. | |
5 | Słuck[127] | Cerkiew św. Mikołaja Cudotwórcy | 1889 | 1934 | Zabytek architektury neobizantyjskiej. | |
6 | Słuck[128] | Cerkiew św. Barbary | 1868 | lata 60. XX w. | Zabytek architektury drewnianej. | |
7 | Cimkowicze[129] | Cerkiew św. Mikołaja Cudotwórcy | XVIII w. | po 1918 | Zabytek architektury drewnianej barokowej, ucierpiał od moskiewskiej przebudowy. | |
8 | Hłusk[130] | Kościół św. Anny i klasztor Bernardynów | 1662 | lata 30. XX w. | Zabytek architektury barokowej. | |
9 | Kopyl[131] | Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła | 1859 | lata 60. XX w. | Zabytek architektury neogotyckiej. Zachował się w znacznie przebudowanym wyglądzie, obecnie znajduje się w nim restauracja. | |
10 | Lenino (Romanowo) | Cerkiew św. Mikołaja Cudotwórcy | XVIII w. | po 1918 | Zabytek architektury drewnianej barokowej. | |
11 | Lenino (Romanowo) | Cerkiew św. Jerzego | 1638 | 2 poł. XIX w., 1968 | Zabytek architektury drewnianej barokowej, ucierpiał od moskiewskiej przebudowy. |
Powiat witebski
Lp. | Miejscowość | Nazwa | Data powstania | Data zniszczenia | Opis | Zdjęcie |
---|---|---|---|---|---|---|
1 | Witebsk[132] | Kościół św. Józefa i klasztor Jezuitów | 1737–1768 | 1872, 1956 | Zabytek architektury barokowej, przebudowany na cerkiew prawosławną. | |
2 | Witebsk[133] | Kościół Najświętszej Trójcy (farny) | 1749 | lata 60. XIX w., 1957 | Zabytek architektury baroku wileńskiego, częściowo zrujnowany przez władze rosyjskie. | |
3 | Witebsk[134] | Kościół św. Antoniego i klasztor Bernardynów | 1737-1768 | lata 50. XX w. | Zabytek architektury baroku wileńskiego. | |
4 | Witebsk[135] | Kościół Matki Bożej Szkaplerznej i klasztor Pijarów | 1753 | po 1918 | Zabytek architektury barokowej. | |
5 | Witebsk[136] | Cerkiew Przeczystej Bogurodzicy i klasztor Bazylianów | 1743–1777 | 1936 | Zabytek architektury baroku wileńskiego, przebudowany przez władze rosyjskie w stylu klasycyzmu. Obecnie cerkiew odbudowano w wyglądzie po przebudowie. | |
6 | Witebsk[137] | Cerkiew św. Trójcy w monasterze św. Trójcy | 1690 | lata 20. XX w. | Zabytek architektury drewnianej w stylu barokowym. | |
7 | Witebsk | Cerkiew św. Mikołaja w monasterze św. Trójcy | 1730 | lata 20. XX w. | Zabytek architektury drewnianej w stylu barokowym. | |
8 | Witebsk | Cerkiew św. Paraskiewy w monasterze św. Trójcy | 1730 | lata 20. XX w. | Zabytek architektury drewnianej w stylu barokowym. | |
9 | Witebsk[138] | Cerkiew i monaster św. Ducha | XVII w., XVIII w. | 1962 | Zabytek architektury baroku wileńskiego, przebudowany na cerkiew prawosławną. | |
10 | Witebsk[139] | Synagoga Chóralna | lata 30.-lata 40. XIX w. | lata 50. XX w. | Zabytek architektury klasycystycznej. | |
11 | Witebsk[140] | Cerkiew Zwiastowania Bogurodzicy | XII w. | 1961 | Zabytek witebskiej szkoły architektury. Budynek był kilka razy przebudowywany, w tym w stylu baroku wileńskiego. Straciła cechy tego stylu w wyniku przebudowy w stylu rosyjsko-bizantyjskim. Obecnie świątynię odbudowano w hipotetycznym, zrekonstruowanym, pierwszym wyglądzie. | |
12 | Witebsk[141] | Cerkiew Narodzenia Pańskiego | 1810 | po 1945 | Zabytek architektury klasycystycznej, przebudowany na cerkiew prawosławną. | |
13 | Witebsk | Cerkiew św. Zbawiciela | 1819 | po 1945 | Zabytek architektury klasycystycznej. | |
14 | Witebsk | Cerkiew św. Jana Chrzciciela | 1816 | po 1945 | Zabytek architektury klasycystycznej, przebudowany na cerkiew prawosławną. | |
15 | Witebsk[142] | Cerkiew Świętych Apostołów Piotra i Pawła | 1737-1768 | po 1945 | Zabytek architektury baroku wileńskiego. | |
16 | Witebsk[143] | Cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego (Zaruczajska) | 1771-1777 | po 1945 | Zabytek architektury baroku wileńskiego. | |
17 | Witebsk[144] | Cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego (rynkowa) | 1772 | 1936 | Zabytek architektury baroku wileńskiego, przebudowany przez władze rosyjskie w stylu klasycystycznym. Obecnie budynek odbudowano w pierwszej formie architektonicznej, lecz z innych materiałów i innym kolorem kopuły. | |
18 | Witebsk[145] | Cerkiew Podwyższenia Krzyża Świętego | 1806-1816 | po 1945 | Zabytek architektury barokowej. | |
19 | Witebsk | Cerkiew Objawienia Pańskiego | 1805 | po 1945 | Zabytek architektury barokowego klasycyzmu. | |
20 | Łoźna[146] | Cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego | 1786 | 1961 | Zabytek architektury barokowej, przebudowany na cerkiew prawosławną. | |
21 | Sienno[147] | Kościół Najświętszej Trójcy | 1772 | 17 września 1962 | Zabytek architektury baroku wileńskiego. | |
22 | Tadulin (Janowicze)[148] | Cerkiew Narodzenia Najświętszej Maryi Panny i klasztor Bazylianów | XVIII w. | po 1945 | Zabytek architektury baroku wileńskiego, przebudowany na cerkiew prawosławną. |
Powiat wołkowyski
Lp. | Miejscowość | Nazwa | Data powstania | Data zniszczenia | Opis | Zdjęcie |
---|---|---|---|---|---|---|
1 | Roś[149] | Pałac Potockich | XVIII w. | po 1945 | Zabytek architektury klasycystycznej. |
Przypisy
- ↑ GabruśG. Tamara GabruśG., Страчаная спадчына, Mińsk: Беларусь, 2003 .
- ↑ 30 lat temu zmartwychwstał Kościół na Białorusi. Historia zniszczenia i odbudowy [online], belsat.eu [dostęp 2022-03-04] (pol.).
- ↑ a b Часопіс „НАША ВЕРА” :: 3/1999 :: АРШАНСКАЯ БАЖНІЦА АПЕКІ МАЦІ БОЖАЙ [online], media.catholic.by [dostęp 2016-05-08] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół Św. Antoniego i klasztor Dominikanów | miasteczko Druja obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół Pana Jezusa i Św. Kazimierza i klasztor Jezuitów | miasto Brześć Litewski obwód brzeski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół i klasztor Brygidek | miasto Brześć Litewski obwód brzeski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Cerkiew Śww. App. Piotra i Pawła i klasztor greckokatolicki | miasto Brześć Litewski obwód brzeski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół Św. Jana Chrzciciela i klasztor Bernardynów | miasto Brześć Litewski obwód brzeski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Cerkiew Narodzenia NMP | miasto Prużana obwód brzeski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół NMP (Fara Witoldowa) | miasto Grodno obwód grodzieński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Klasztor Bernardynek | miasto Grodno obwód grodzieński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Ratusz | miasto Grodno obwód grodzieński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół ewangelicki | wieś Gojcieniszki obwód grodzieński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Zamczysko | miasto Mińsk obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół Imienia Maryi | miasto Mińsk obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ rjBase 0.40 [online], www.jezuici.krakow.pl [dostęp 2016-05-10] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół św. Wojciecha i klasztor Benedyktynek | miasto Mińsk obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół i klasztor Dominikanów | miasto Mińsk obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Synagoga Chłodna | miasto Mińsk obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Cerkiew Św. Ducha | miasto Mińsk obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Cerkiew Matki Bożej Kazańskiej | miasto Mińsk obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół Wniebowzięcia NMP | miasteczko Hajna obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Zbór kalwiński | miasto Dzierżyńsk (Kojdanów) obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół Św. Anny | miasto Dzierżyńsk (Kojdanów) obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Łohojsk | Kościół Św. Kazimierza – zdjęcia [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół | miasto Mołodeczno obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ А.А. Яроменкa А.А., Каталіцкія святыні. Мінска-Магілёўская архідыяцэзія. Частка I, Mińsk: Про Хрысто, 2003, s. 117 .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Cerkiew Podwyższenia Krzyża Świętego | miasteczko Raków obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół Św. Antoniego z Padwy | miasteczko Rubieżewicze obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół Św. Kazimierza i klasztor Dominikanów | miasto Stołpce obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół św. Wincentego i klasztor Misjonarzy | miasteczko Śmiłowicze obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół Najśw. Serca Jezusa i NMP | wieś Wołkowicze obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Synagoga | miasto Mścisław obwód mohylewski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Cerkiew Św. Trójcy | miasto Mścisław obwód mohylewski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Monaster Św. Ducha | miasto Mścisław obwód mohylewski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół | wieś Konicze obwód mohylewski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół Niepokalanego Poczęcia NMP | miasto Krzyczew obwód mohylewski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół Św. Stanisława | wieś Malatycze obwód mohylewski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół | wieś Radoml obwód mohylewski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Synagoga Wielka | miasto Nowogródek obwód grodzieński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Zbór kalwiński | wieś Ostaszyn obwód grodzieński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół Św. Trójcy | miasto Kleck obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Synagoga Wielka | miasto Kleck obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego | miasto Lachowicze obwód brzeski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kaplica Św. Izydora | miasto Nieśwież obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół Św. Katarzyny (Bernardynów) | miasto Nieśwież obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół Św. Jana i klasztor Dominikanów | miasto Nieśwież obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Synagoga Wielka | miasto Nieśwież obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Pałac Chreptowiczów | wieś Szczorse obwód grodzieński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół Św. Trójcy (trynitarzy) | miasto Orsza obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół Św. Antoniego (franciszkanów) | miasto Orsza obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Cerkiew Opieki Matki Boskiej | miasto Orsza obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Monaster Zaśnięcia NMP | miasto Orsza obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Cerkiew Narodzenia NMP | miasto Orsza obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Cerkiew ŚŚ. App. Piotra i Pawła | miasto Orsza obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół M.B. Szkaplerznej i klasztor Karmelitów | miasteczko Białynicze obwód mohylewski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół Niepokalanego Poczęcia NMP | miasto Bychów obwód mohylewski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół i klasztor Karmelitów | miasto Czausy obwód mohylewski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół Św. Michała Archanioła | miasteczko Czereja obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół Bernardynów | miasto Dubrowna obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół św. Ducha | wieś Faszczówka obwód mohylewski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół Św. Kazimierza (Fara) | miasto Mohylew obwód mohylewski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół Św. Antoniego i klasztor Bernardynów | miasto Mohylew obwód mohylewski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół Św. Franciszka Ksawerego i klasztor Jezuitów | miasto Mohylew obwód mohylewski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Monaster Przemienienia Pańskiego | miasto Mohylew obwód mohylewski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Monaster Objawienia Pańskiego | miasto Mohylew obwód mohylewski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Ratusz | miasto Mohylew obwód mohylewski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Cerkiew Opieki Matki Boskiej | miasto Mohylew obwód mohylewski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Sobór Św. Józefa | miasto Mohylew obwód mohylewski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Cerkiew Św. Trójcy | miasto Mohylew obwód mohylewski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Cerkiew ŚŚ. App. Piotra i Pawła | miasto Mohylew obwód mohylewski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego | miasto Szkłów obwód mohylewski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kolumna upamiętniająca Konstytucję 3 Maja 1791 r. | miasteczko Bienica obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół Św. Trójcy | wieś Konstantynów Dwór obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół Niepokalanego Poczęcia NMP | miasteczko Kurzeniec obwód miński [online], radzima.org [dostęp 2017-03-12] .
- ↑ Gienek, Miasto Postawy i okolice: Miasto Postawy i okolice na starych zdjęciach (Część1).. [online], Miasto Postawy i okolice, 6 kwietnia 2011 [dostęp 2016-05-23] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Cerkiew | miasto Postawy obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-23] .
- ↑ Gienek, Miasto Postawy i okolice: Miasto Postawy i okolice na starych zdjęciach (Część 2) [online], Miasto Postawy i okolice, 7 maja 2012 [dostęp 2016-05-23] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kaplica | futor Stare Żośno (Hule) obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ А.А. Яроменкa А.А., Каталіцкія святыні. Мінска-Магілёўская архідыяцэзія. Частка I, Mińsk: Про Хрысто, 2003, s. 28 .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół NMP | wieś Wielki Serwecz obwód miński [online], radzima.org [dostęp 2017-03-12] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół Św. Jerzego | uroczysko Wiesiołucha obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ А.А. Яроменкa А.А., Каталіцкія святыні. Мінска-Магілёўская архідыяцэзія. Частка I, Mińsk: Про Хрысто, 2003, s. 59 .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół NMP | miasto Pińsk obwód brzeski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ Часопіс „НАША ВЕРА” :: 3/1999 :: КОМПЛЕКС ПІНСКАГА ЕЗУІЦКАГА КЛЯШТАРА [online], media.catholic.by [dostęp 2016-05-08] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół Św. Dominika | miasto Pińsk obwód brzeski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Synagoga Wielka | miasto Pińsk obwód brzeski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół Św. Anny | wieś Horodyszcze obwód brzeski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół | wieś Łunin obwód brzeski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół | miasto Stolin obwód brzeski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Monaster bazyliański pw. Objawienia | wieś Imienin (Torokany) obwód brzeski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół Św. Stefana | miasto Połock obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół Grobu Pańskiego i Św. Franciszka Ksawerego | miasto Połock obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół M.B. | miasto Połock obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół i klasztor Dominikanów | miasto Połock obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Monaster Śww. Borysa i Hleba | miasto Połock obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół ŚŚ. App. Piotra i Pawła | wieś Berezwecz obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół Św. Kazimierza i Rafała | miasteczko Bieszenkowicze obwód witebski [online], radzima.org [dostęp 2020-03-26] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół Św. Luki i klasztor Dominikanów | miasto Czaszniki obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół | miasto Dzisna obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół (ruiny) | miasteczko Hubin obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół Zwiastowania NMP | miasteczko Kublicze obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Sobór Św. Spasa | miasto Lepel obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół Św. Trójcy | miasteczko Oświej obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Cerkiew Podwyższenia Krzyża Świętego | wieś Struń obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół i klasztor Dominikanów | miasteczko Uszacz obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół Św. Jerzego i klasztor Dominikanów | wieś Wołyńce obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół Św. Trójcy | wieś Zaskorki obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół Niepokalanego Poczęcia NMP | miasto Bobrujsk obwód mohylewski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół NMP | miasto Chojniki obwód homelski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół Św. Trójcy | miasto Czeczersk obwód homelski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Cerkiew Narodzenia NMP | miasto Czeczersk obwód homelski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Cerkiew Wniebowstąpienia Pańskiego | miasto Czeczersk obwód homelski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Monaster Św. Makarego | wieś Czonki obwód homelski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół Wniebowzięcia NMP | miasto Homel obwód homelski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Synagoga Wielka | miasto Homel obwód homelski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Cerkiew Przemienienia Pańskiego | miasto Homel obwód homelski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Cerkiew Św. Trójcy | miasto Homel obwód homelski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Cerkiew Św. Ducha | miasteczko Parycze obwód homelski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół Niepokalanego Poczęcia NMP i klasztor Bernardynek | miasto Słonim obwód grodzieński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół Bożego Ciała i klasztor kanoników Laterańskich | miasto Słonim obwód grodzieński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Cerkiew św. Józefata | miasteczko Byteń obwód brzeski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego | miasto Iwacewicze obwód brzeski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Zbór kalwiński | miasto Słuck obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół Św. Antoniego (Bernardynów) | miasto Słuck obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Monaster Św. Trójcy w Trojczanach | miasto Słuck obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Cerkiew Św. Mikołaja Cudotwórcy | miasto Słuck obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Cerkiew Św. Barbary | miasto Słuck obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Cerkiew Św. Mikołaja Cudotwórcy | wieś Cimkowicze obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół i klasztor Bernardynów | miasto Hłusk obwód mohylewski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół ŚŚ. App. Piotra i Pawła | miasto Kopyl obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół Św. Józefa i klasztor Jezuitów | miasto Witebsk obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół Farny (Mariawitek) | miasto Witebsk obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół Św. Antoniego i klasztor Bernardynów | miasto Witebsk obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół i klasztor pijarów | miasto Witebsk obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Cerkiew Zaśnięcia NMP (sobór) | miasto Witebsk obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Monaster Św. Trójcy | miasto Witebsk obwód witebski [online], radzima.org [dostęp 2017-03-12] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Cerkiew Św. Ducha | miasto Witebsk obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Synagoga Wielka | miasto Witebsk obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Cerkiew Zwiastowania N.M.P. | miasto Witebsk obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Cerkiew Narodzenia Pańskiego | miasto Witebsk obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Cerkiew ŚŚ. App. Piotra i Pawła | miasto Witebsk obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego | miasto Witebsk obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego | miasto Witebsk obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Cerkiew Podwyższenia Krzyża Świętego | miasto Witebsk obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego | miasteczko Łoźna obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Kościół Św. Trójcy i klasztor Dominikanów | miasto Sienno obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Monaster Zaśnięcia NMP | wieś Tadulino obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10] .
- ↑ K.K. Shastouski K.K., Zespół dworsko-parkowy Potockich | miasteczko Roś obwód grodzieński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10] .
Bibliografia
- Strona internetowa radzima.org