Eskidemirkapı, Göle
Eskidemirkapı
Eskidemirkapı'nın Ardahan'daki konumu
Türkiye (2022)
Eskidemirkapı, Ardahan ilinin Göle ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe
Eskidemirkapı ile Yenidemirkapı köylerinin eski ortak adı Demir Kapı'dır. Nitekim Richard Andree'nin 1885 tarihli haritasında "Damir Kapy" (Demir Kapı) olarak geçer.[3] 1886 tarihli Rus nüfus tespitinde "Demirkapı" adı altında Demir Kapı Kürt (Демур-Капы Куртинский) ve Demir Kapı Yunan (Демур-Капы Греческий) olmak üzere iki köy kaydedilmiştir. Bu tarihte Demir Kapı Kürt olarak kaydedilen köy, bugünkü Eskidemirkapı'dır.[4]
Demir Kapı köyü, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan tarihsel bölgelerden biri olan Kola'da yer alır. Nitekim bu bölgeyi Osmanlılar 16. yüzyılın ikinci yarısında Gürcülerden ele geçirmiştir. Gürcü gazeteci Konstantine Martvileli'nin sözünü ettiği yıkılmış kilise bu dönemden kalmış olmalıdır.[5] Köyün sınırları içindeki megalit yapı kalıntıları da bu yörenin çok eski yerleşim alanı olduğunu göstermektedir.[6]
Demir Kapı köyü, 93 Harbi'nin ardından 1878 yılında imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca, savaş tazminatının bir parçası olarak Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin 1886 yılında "Demur Kapı Kürt" (Демур-Капы Куртпнск) adıyla kaydettiği bugünkü Eskidemirkapı, Ardahan sancağının Göle kazasına bağlı Arpaşeni nahiyesinin 12 köyünden biriydi. Köyde, 48'i erkek ve 45'i kadın olmak üzere 14 hanede 93 kişi yaşıyordu. Bu nüfusun tamamı Kürtlerden oluşuyordu.[4] Köyün nüfusu 1896 yılında 126 kişi, 1906 yılında 168 kişi olarak tespit edilmiştir.[7]
Göle bölgesinde 1907 yılında araştırma gezisi yapan Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili'nin verdiği bilgiye göre, o sırada bölgenin nüfusu hayli renkli bir hale gelmiş, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında Osmanlı ülkesinden Rusların egemenliğine geçen topraklara göç etmiş olan Rumlar ve Ermeniler, Müslüman Gürcülerden boşalmış olan yerlere yerleştirilmişti.[8] Birinci Dünya Savaşı yıllarında Ardahan bölgesinde bulunmuş olan Gürcü gazeteci Konstantine Martvileli de 1917 yılında, adını "Tatar Demirkapı" şeklinde yazdığı köyün, Rumların yaşadığı Demirkapı köyüne bir kilometre mesafede olduğunu ve köyde Kürtlerin yaşadığını yazmıştır.[5]
Demir Kapı Kürt köyü, Birinci Dünya Savaşı'nın sonunda Rusların bölgeden çekilmesinin ardından bir süre fiilen Ermenistan'ın sınırları içinde kaldı. 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması uyarınca bu yerleşim Türkiye'ye bırakıldı.[9]
Demir Kapı Kürt köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Kürt Demir Kapu (كورت دمیر قپو) adıyla Kars vilayetinin Göle kazasının merkez nahiyesine bağlıydı.[10] 1940 genel nüfus sayımında ise, Eski Demirkapı adıyla Okam nahiyesine bağlıydı ve nüfusu 293 kişiden oluşuyordu.[11] Eskidemirkapı köyünün 1965 genel nüfus sayımında nüfusu 492 kişiye yükselmişti ve bu nüfus içinde sadece 21 kişi okuma yazma biliyordu.[12]
Coğrafya
Köy, Ardahan il merkezine 57 km, Göle ilçe merkezine 13 km uzaklıktadır.[13]
Nüfus
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 221[2] |
| 2021 | 254[2] |
| 2020 | 269[2] |
| 2019 | 263[2] |
| 2018 | 262[2] |
| 2017 | 266[2] |
| 2016 | 271[2] |
| 2015 | 280[2] |
| 2014 | 284[2] |
| 2013 | 292[2] |
| 2012 | 297[2] |
| 2011 | 295[2] |
| 2010 | 303[2] |
| 2009 | 309[2] |
| 2008 | 319[2] |
| 2007 | 321[2] |
| 2000 | 354[13] |
| 1990 | 407[14] |
| 1985 | 558[15] |
Galeri
Kaynakça
- ^ "Eski Demirkapi, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 23 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q "Ardahan Göle Eskidemirkapı Köy Nüfusu". Nufusune.com. 16 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ "Caucasus". www.davidrumsey.com (İngilizce). 25 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2021.
- ^ a b "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Kars oblastı" - 445". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2024.
- ^ a b "Konstantine Martvileli, "Ardahan Bölgesinde" ("არტაანის მხარეში"), Sakartvelo gazetesi, 8 (21) Ekim 1917, sayı 221". 19 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2024.
- ^ 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2014 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2015, s. 146 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-7362-5
- ^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 112, ISBN 9786052100271.
- ^ "Ekvtime Takaişvili, 1907 Yılı Kola-Oltisi ve Çangli'de Arkeolojik Araştırmalar Gezisi (Gürcüce), Paris, 1938, s. 10". 29 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2021.
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2022.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 771-772.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 352.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 358.
- ^ a b "Eskidemirkapı Köyü". YerelNet.org.tr. 3 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
Dış bağlantılar
Wikimedia Commons'ta Eskidemirkapı, Göle ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
- Eskidemirkapı, Göle için uzaydan görüntü siteleri: Google, Yahoo, Microsoft
