Zabriskie Point (film)

Trajanje110 min.Zemlja Sjedinjene DržaveJezikengleskiBudžet7 mil. $^[1]Bruto prihod1 mil. $^{[1][α 1]}

Zabriskie Point, na prostoru bivše Jugoslavije prikazan pod naslovom Kota Zabriskie, a kasnije i kao Dolina smrti, je američki igrani film snimljen u režiji Michelangela Antonionija i premijerno prikazan 1970. godine koji, usprkos komercijalnog i neuspjeha kod strane kritike, danas uživa reputaciju jednog od najznačajnijeg ostvarenja svog vremena.

Protagonist, čiji lik tumači Mark Frechette je radikalni ljevičarski student na jednom losanđeleskom univerzitetu koji krade avion nastojeći pobjeći policiji koja ga sumnjiči za ubistvo jednog od svojih pripadnika na demonstracijama; istovremeno mlada hipijevska studentica Daria automobilom putuje u Phoenix kod svog šefa, građevinskog poduzetnika Leeja (čiji lik tumači Rod Taylor). Radnja prikazuje kako se Mark i Daria putem slučajno sretnu, zaljube i dožive nekoliko sretnih trenutaka u kalifornijskoj Dolini smrti prije nego što ih sudbina razdvoji na tragičan i nasilan način.

Antonioni je u vrijeme snimanja uživao reputaciju jednog od najvećih svjetskih sineasta, iako su njegova djela uglavnom bili art filmovi koji nisu previše zanimali masovnu publiku. Izuzetak je bio njegov prethodni film Blowup koji je stekao izuzetnu popularnost i veliki komercijalni uspjeh, velikim dijelom zahvaljujući korištenju rock muzike koja je pogađala ukus mlade publike. Američki studio MGM je zato u Zabriskie Point uložio popriličan budžet, nadajući se da će njime Antonioni za tada aktualnu američku kontrakulturu, hipije i radikalni pokret protiv vijetnamskog rata učiniti isto što je sa Blowupom učinio za svingajući London.

Antonioni je prilikom snimanja filma inzistirao na autentičnosti. To je uključivalo kako korištenje pjesama tada najpopularnijih rock izvođača i bendova kao što su Rolling Stones, Pink Floyd i Grateful Dead u soundtracku filma, tako i nekih stvarnih ličnosti tadašnje militantne američke ljevice u scenama studentskih protesta, među kojima se ističe Kathleen Cleaver, jedna od najistakutnijih pripadnica crnačke partije Crnih pantera. Iako je za dio uloga koristio profesionalne glumce, Antonioni je inzistirao da dvoje glavnih likova tumače naturščici, te se tako što "prirodnije" iskazuju stavove tadašnje američke omladine. Nakon duge potrage su angažirani mladi radnik Frechette, koga je Antonioni slučajno opazio dok je prosio na bostonskoj ulici i Halprin, koju je Antonio vidio u dokumentarnom filmu Revolution kako gola recitira vlastitu poeziju. Scenario, koji je svoj temelj imao u stvarnom slučaju mladića koji je ukrao avion sa piste, je pak Antonioni razradio zajedno sa nekoliko suradnika, uključujući mladog pisca Sama Sheparda koji će poslije postati jedan od najuglednijih američkih dramatičara.

Snimanje se odvijalo uglavnom tokom 1968. godine, kada je američka javnost bila naelektrizirana nizom nasilnih incidenata i oštrim političkim podjelama. Antonioni, koji se smatrao ljevičarom, već prije premijere je postao metom negativne kampanje iz desničarskih krugova; glasine o tome da će u jednoj sceni filma biti spaljena američka zastava su na set doveli desničarske demonstrante. Najave da će jedna od scena u filmu - gdje protagonisti vodeći ljubav simbolički natjeraju pustinju da "oživi" u obliku drugih ljubavnih parova koji čine to isto - je dovela do članaka koji su tvrdili da je Antonioni za nju angažirao 10.000 statista, te da će se sve pretvoriti u najmasovniju orgiju u historiji. Američke federalne vlasti su na to reagirale pokrenuvši kriminalističku istragu zbog navodnog kršenja Mannovog zakona, originalno donesenog protiv prostitucije; od nje se odustalo tek nakon otkrića da se sporna scena snima na lokacijama u Kaliforniji bez prelaženja granice sa Nevadom što je cijelom slučaju oduzelo federalnu nadležnost. Kasnije se ispostavilo da je Antonioni za scenu angažirao tek nekolicinu glumaca, pripadnika avangardne teatarske trupe The Open Theater.

Iako je MGM namjerno koristio kontroverze kako bi filmu dao dodatni publicitet, i iako je uspjeh Golih u sedlu pokazao kako nekonvencionalni i eksperimentalni filmovi mogu doprijeti do najšire publike, Zabriskie Point je doživio ne samo komercijalni, nego i debakl od strane kritike. Antonioniju se najviše zamjeralo nedostatak osjećaja za ritam, prevelika umjetnička pretencioznost, ali i angažman glumaca kojima su očigledno nedostajali talent i iskustvo za tako ambiciozni projekt. Svemu nije pomoglo ni to da je Frechette, koji se sa Antonionijem bio svađao na setu, nakon premijere javno napao režisera i njegov film nazvao "smećem". Sa druge strane, Frechette i Halprin su se na setu zaljubili i neko vrijeme su u američkoj javnosti uživali status svojevrsnog superpara američke popularne kulture; no ubrzo su se razišli i imali sasvim različite sudbine. Halprin je nakon kraćeg pokušaja da glumi u antiratnim evropskim filmovima godine 1973. iz političkog protesta izveo pljačku banke nakon koje je osuđen na 6-15 godina zatvora; dvije godine je smrtno stradao prilikom izdržavanja kazne. I Halprin se brzo povukla iz svijeta glume, te danas vodi studio za plesnu terapiju u San Franciscu.

• Mark Frechette ... Mark
• Daria Halprin ... Daria
• Paul Fix ... Vlasnik lokala na putu
• Bill Garaway ... Morty
• Kathleen Cleaver ... Kathleen
• Rod Taylor ... Lee Allen
• G. D. Spradlin ... Leekeb pomoćnik

Harrison Ford nije naveden na špici, ali se pojavljuje u maloj ulozi jednog od nekoliko studenata-demonstranata pritvorenih u losanđeleskoj policijskoj stanici.

• Zabriskie Point na sajtu IMDb
• Zabriskie Point @ pHinnWeb
• Return to Zabriskie Point: The Mark Frechette and Daria Halprin Story Arhivirano 2008-07-27 na Wayback Machine-u at Confessions of a Pop Culture Addict
• Review of Zabriskie Point at Girls, Guns and Ghouls