Trimezia

Trimezia

Trimezia martinicensis
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	szparagowce
Rodzina	kosaćcowate
Rodzaj	Trimezia
Nazwa systematyczna
Trimezia Salisbury ex Herbert Edwards's Bot. Reg. 30 Misc. 88. (1844)[3]
Typ nomenklatoryczny
T. meridensis Herbert ≡ Trimezia martinicensis (Jacq.) Herb.[3]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Trimezia Salisb. ex Herb. – rodzaj roślin należący do rodziny kosaćcowatych (Iridaceae), obejmujący 75 gatunków występujących w Meksyku i na Florydzie w Ameryce Północnej, w Ameryce Środkowej oraz w północnej i zachodniej Ameryce Południowej sięgając do Argentyny, Urugwaju i Paragwaju^[4]. Kilka gatunków (Trimezia martinicensis, T. northiana i T. steyermarkii) zostało introdukowanych poza obszarem naturalnego występowania, m.in. na Hawaje, Jamajkę, Mauritius, Portoryko i Reunion oraz na Półwysep Malajski^[4].

Pokrój

Małe i duże wieloletnie rośliny zielne, wiecznie zielone lub przechodzące okres spoczynku^[5].

Pędy

Podziemne, wyprostowane kłącze czasem pokryte brązowawymi, mięsistymi lub czasami kleistymi pozostałościami starych nasad liści^[5]. Pęd kwiatostanowy wyprostowany, prosty lub rozgałęziony, czasami spłaszczony^[5].

Liście

Liście odziomkowe, o długości do 30 cm, zebrane po 4–6 w dwurzędowy wachlarz^[6]. Blaszki liściowe lancetowate do równowąskich lub okrągłych na przekroju^[5].

Kwiaty

Rośliny tworzą od 4 do 5 kwiatów, ale zwykle tylko jeden jest otwarty. Kwiaty wyrastają z kilku pochwiastych liści przykwiatowych^[6]. Listki okwiatu położone w zewnętrznym okółku są zwykle jasnożółte z kilkoma brązowymi plamkami i innymi wzorami u nasady, zaokrąglone, wolne, o długości do 2,5 cm i o połowę mniejszej szerokości^[6]. Listki położone w wewnętrznym okółku są znacznie węższe i krótsze, o różnych odcieniach żółtego i brązowego, pasiaste, wygięte w dół^[6], z elajoforami w dolnej połowie, częściowo zakrytymi fałdami^[5]. Trzy pręciki wzniesione, otaczające słupek^[6]. Nitki pręcików wolne, zgrubiałe w dolnej części, powyżej smukłe. Pylniki przyrośnięte do łatek szyjki słupka. Szyjka słupka rozwidlająca się na trzy łatki, każda zakończona parą zaostrzonych grzebieni oraz odosiowo i poprzecznie położonym znamieniem lub dwuklapowa to ściętej.

Owoce

Torebki kuliste do cylindrycznych, ścięte, zawierające kanciaste nasiona^[5].

Rozwój

Geofity ryzomowe. Kwitną przez długi okres rozpoczynający się w kwietniu, przy czym większość kwiatów pojawia się na wiosnę, następne zaś sporadycznie w ciągu roku^[6]. Niektóre gatunki są żyworodne. Rozmnóżki powstają na starych kwiatostanach^[7].

Genetyka

Liczba chromosomów 2n = 10^[5].

Rodzaj z plemienia Trimezieae, z podrodziny Iridoideae z rodziny kosaćcowatych (Iridaceae)^[8].

Wykaz gatunków^[4]

Etymologia nazwy naukowej

Nazwa naukowa rodzaju pochodzi od greckich słów τριες (tries – trzy) i μείζων (meizon – większy) i odnosi się do trzech listków okwiatu, położonych w zewnętrznym okółku, które są dużo większe od listków położonych w okółku wewnętrznym^[6].

Synonimy taksonomiczne^[9]

• Marica Ker Gawl., Bot. Mag. 18: t. 654 (1803), nom. illeg.
• Lansbergia de Vriese, Ned. Kruidk. Arch. 1: 140 (1846).
• Poarchon Allemão, Pl. Novas Brasil 1846: s.p. (1846).
• Xanthocromyon H.Karst., Bot. Zeitung (Berlin) 5: 694 (1847).
• Remaclea C.Morren, Belgique Hort. 3: 1 (1853).
• Galathea Liebm., Index Seminum (C, Hauniensi) 1855: 26 (1855), non. Galatea Cass. ex Less. (1832)
• Cypella Klatt, Linnaea 31: 538 (1862), nom. illeg.
• Neomarica Sprague, Bull. Misc. Inform. Kew 1928: 280 (1928).
• Pseudotrimezia R.C.Foster, Contr. Gray Herb. 155: 8 (1945).
• Anomalostylus R.C.Foster, Contr. Gray Herb. 165: 110 (1947).
• Pseudiris Chukr & A.Gil, Proc. Calif. Acad. Sci., ser. 4, 59: 725 (2008), nom. cons.

T. martinicensis stosowana jest jako środek o działaniu ściągającym. Napar z kłącza stosowany jest na grypę, skąpomocz, brak miesiączki^[10].

Niektóre gatunki uprawiane są jako rośliny ozdobne. Nadają się do uprawy w tropikalnych szklarniach. Są ciepłolubne, wymagają temperatur nie spadających w zimę poniżej 12 stopni w nocy i wysokiej wilgotności. Rosną na glebach lekkich, utrzymujących wilgoć, bogatych w składniki odżywcze^[6].