Tłuszczak (ptak)

Ten artykuł dotyczy ptaka. Zobacz też: tłuszczak – rodzaj nowotworu.

Tłuszczak

Steatornis caripensis^[1]

von Humboldt, 1817

Systematyka

Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

Steatornithiformes
Sharpe, 1891

Rodzina

Steatornithidae^[2]
Bonaparte, 1842

Rodzaj

Steatornis^[3]
von Humboldt, 1814

Gatunek

tłuszczak

Kategoria zagrożenia (CKGZ)^[4]

najmniejszej troski

Zasięg występowania

Systematyka w Wikispecies

Multimedia w Wikimedia Commons

Hasło w Wikisłowniku

Tłuszczak^[5] (Steatornis caripensis) – gatunek ptaka, jedyny przedstawiciel rzędu tłuszczakowych (Steatornithiformes)^[5] i rodziny tłuszczaków (Steatornithidae)^[5]. Występuje w północnych i północno-zachodnich regionach Ameryki Południowej oraz w Panamie^[6]. Nie jest zagrożony.

Systematyka

Monotypowa rodzina tłuszczaków tradycyjnie była zaliczana do lelkowych (Caprimulgiformes). Ptak ten najbliżej spokrewniony jest z nocolotami (Nyctibiidae), dawniej również zaliczanymi do lelkowych, a obecnie do własnego rzędu nocolotowych (Nyctibiiformes)^[5]. Nie wyróżnia się podgatunków^[6]^[7].

Morfologia

Długość ciała 40–49 cm, masa ciała 350–485 g^[7]. Jest ptakiem smukłym o długich skrzydłach. Upierzenie kasztanowobrązowe z licznymi białymi plamkami; spód ciała jaśniejszy. Długi, haczykowaty, bocznie spłaszczony dziób z długimi i sztywnymi wibrysami. Tęczówka brązowa^[7].

Zasięg występowania

Występuje w Panamie i Kolumbii na wschód po Wenezuelę, Trynidad, Gujanę i północną Brazylię oraz na południe po Ekwador, Peru i Boliwię; odnotowano go także w Kostaryce^[7].

Ekologia

Prowadzi nocny tryb życia, dzień spędza w jaskiniach. W odróżnieniu od ptaków z rzędu lelkowych, nie odżywia się owadami, tylko owocami palm z rodzaju olejowców (Elaeis), oraz kilku tropikalnych gatunków z rodziny wawrzynowatych.

Tłuszczak jest jednym z nielicznych gatunków ptaków, które nawigują w locie przy użyciu echolokacji (wykorzystują ją również wschodnioazjatyckie salangany). W trakcie gwieździstej nocy dobrze widzi, choć gniazduje w zupełnej ciemności. To w jaskiniach orientuje się w przestrzeni za pomocą odbitego echa. Precyzja jest jednak słabsza niż u nietoperzy^[8].

Gniazduje kolonijnie na półkach skalnych wysoko w górze, zwykle w ciemnych jaskiniach. W zniesieniu 2–4 jaja w Trynidadzie, 1–3 w Wenezueli. Inkubacja trwa 32–35 dni. Wysiadywaniem jaj oraz obowiązkami rodzicielskimi zajmują się oboje rodzice. Pisklęta rodzą się prawie nagie, w wieku 30 dni są pokryte puchem. Dorastają powoli ze względu na to, że są karmione owocami. Opuszczają gniazdo w wieku 88–125 dni^[7].

Status

IUCN od 1994 roku uznaje tłuszczaka za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern); wcześniej, od 1988 roku klasyfikowano go jako gatunek bliski zagrożenia (NT, Near Threatened). Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy ze względu na utratę siedlisk^[4].

Przypisy

↑ Steatornis caripensis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ Steatornithidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2011-03-27] (ang.).
↑ Steatornis, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2011-03-27] (ang.).
↑ ^a ^b Steatornis caripensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Steatornithidae Bonaparte, 1842 – tłuszczaki – Oilbird (wersja: 2021-01-16). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-08-07].
↑ ^a ^b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2021-08-07]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal (red.): Handbook of the Birds of the World. T. 5: Barn-Owls to Hummingbirds. Barcelona: Lynx Edicions, 1999, s. 251. ISBN 978-84-87334-25-2. (ang.).
↑ Henryk Szarski: Historia zwierząt kręgowych. Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998.