Szczudla

Freycinetia banksii

Systematyka^[1]^[2]

Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

Nadgromada

Gromada

Podgromada

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

pandanowce

Rodzina

pandanowate

Rodzaj

szczudla

Nazwa systematyczna

Freycinetia Gaudich.
Ann. Sci. Nat. (Paris) 3: 509 (1824)

Typ nomenklatoryczny

Freycinetia arborea Gaudich^[3]..

Synonimy

Victoriperrea Hombr. & Jacquinot ex Decne.
Jezabel Banks ex Salisb^[4].

Multimedia w Wikimedia Commons

Szczudla (Freycinetia Gaudich.) – rodzaj wieloletnich pnączy z rodziny pandanowatych (Pandanaceae), obejmujący około 300 gatunków występujących w Japonii, na Sri Lance, w Azji Południowo-Wschodniej, Papui-Nowej Gwinei, północnej Australii oraz Oceanii^[4].

Nazwa naukowa rodzaju została nadana na cześć Louisa de Freycineta, francuskiego podróżnika i odkrywcy^[5].

Morfologia

Pokrój: Liany, rzadziej pnące rośliny zielne^[6].

Łodyga: Zwykle sympodialnie rozgałęziona, z licznymi bliznami liściowymi^[7].

Korzenie: Rośliny tworzą liczne korzenie powietrzne, niekiedy rozgałęzione, o funkcji podporowej i czepnej^[7].

Liście: Ulistenienie skrętoległe, w 3 prostnicach^[7]. Liście gęsto stłoczone lub luźne^[7], równowąskie lub lancetowate, u nasady z błoniastymi uszkami^[6], całobrzegie, ale brzegowo i doosiowo na nerwie głównym pokryte kolcami^[7].

Kwiaty: Jednopłciowe, rzadziej obupłciowe^[6] kwiaty zebrane są w kłosy, które z kolei zebrane są w pseudobaldachy lub grono złożone, wyrastające wierzchołkowo lub bocznie na pędzie^[7]. Początkowo kwiatostany wsparte są kilkoma ścieśnionymi, zielonymi lub kolorowymi podsadkami, położonymi w 3 rzędach. Okwiat nieobecny. Kwiaty męskie i żeńskie gęsto ścieśnione. Kwiaty żeńskie zwykle otoczone drobnymi prątniczkami. Zalążnie jednokomorowe, wielozalążkowe, z 2 lub więcej parietalnymi łożyskami, przechodzące w 2 lub więcej rozdzielone lub zbiegające się znamiona^[6].

Owoce: Jagody, niekiedy ze stwardniałym wierzchołkiem^[6]. Nasiona liczne, proste lub różnorako skrzywione, o grubej łupinie. Bielmo bogate w skrobię^[7].

Systematyka

Według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016) rodzaj należy do rodziny pandanowatych (Pandanaceae), w rzędzie pandanowców (Pandanales) zaliczanych do jednoliściennych (monocots)^[2].

Wykaz gatunków^[8]

Freycinetia abbreviata Markgr.
Freycinetia acicularis Huynh
Freycinetia aculeata Sinaga
Freycinetia acuta Huynh
Freycinetia acutifolia Merr.
Freycinetia admiraltiensis Huynh
Freycinetia allantoidea A.P.Keim
Freycinetia amoena Huynh
Freycinetia ancistrosperma Huynh
Freycinetia andajensis Martelli
Freycinetia angakumiana Huynh
Freycinetia angulata C.B.Rob. ex Martelli
Freycinetia angusta Huynh
Freycinetia angustifolia Blume
Freycinetia angustissima Ridl.
Freycinetia apayaoensis Merr.
Freycinetia apoensis Martelli
Freycinetia arborea Gaudich.
Freycinetia archboldiana Merr. & L.M.Perry
Freycinetia arfakiana Martelli
Freycinetia aruensis Martelli
Freycinetia atocensis Martelli
Freycinetia awaiarensis Huynh
Freycinetia backeri B.C.Stone
Freycinetia banksii A.Cunn.
Freycinetia bassa Huynh
Freycinetia baueriana Endl.
Freycinetia beccarii Solms
Freycinetia berbakensis Widjaja, Pasaribu & Hidayat
Freycinetia bicolor B.C.Stone
Freycinetia biloba B.C.Stone
Freycinetia bismarckensis Huynh
Freycinetia boluboluensis Huynh
Freycinetia bomberaiensis Huynh
Freycinetia borneensis Martelli
Freycinetia bosaviensis Huynh
Freycinetia brachyclada Huynh
Freycinetia brassii Merr. & L.M.Perry
Freycinetia breviauriculata Huynh
Freycinetia brevifolia Martelli
Freycinetia brevipedunculata Huynh
Freycinetia brevis Huynh
Freycinetia bulusanensis Merr.
Freycinetia carnosa Huynh
Freycinetia caudata Hemsl.
Freycinetia celebica Solms
Freycinetia chartacea Huynh
Freycinetia ciliaris Martelli
Freycinetia circuita Sinaga, A.P.Keim & Purady.
Freycinetia coagmentata Huynh
Freycinetia cochleatisperma Huynh
Freycinetia comptonii Rendle
Freycinetia concinna Martelli
Freycinetia concolor Huynh
Freycinetia confusa Ridl.
Freycinetia corneri B.C.Stone
Freycinetia coxii Huynh
Freycinetia craterensis Huynh
Freycinetia creaghi Hemsl.
Freycinetia crucigera Kaneh.
Freycinetia cultella B.C.Stone
Freycinetia cumingiana Gaudich.
Freycinetia curranii Merr.
Freycinetia curvata Huynh
Freycinetia daymanensis Huynh
Freycinetia decipiens Merr. & L.M.Perry
Freycinetia demissa Benn.
Freycinetia devriesei Solms
Freycinetia dewildeorum Pasaribu
Freycinetia dilatata Merr. ex Elmer
Freycinetia discoidea Martelli
Freycinetia dissita Huynh
Freycinetia distigmata B.C.Stone
Freycinetia divaricata Merr. & L.M.Perry
Freycinetia dubia Martelli
Freycinetia elegantula B.C.Stone
Freycinetia ellipticifolia Huynh
Freycinetia ensifolia Merr.
Freycinetia erythrophylla Huynh
Freycinetia erythrospatha Merr. & L.M.Perry
Freycinetia erythrostigma Solms ex Martelli
Freycinetia excelsa F.Muell.
Freycinetia falcata Huynh
Freycinetia fergussonensis Huynh
Freycinetia ferox Warb.
Freycinetia fibrosa Martelli
Freycinetia filifolia Huynh
Freycinetia filiformis Huynh
Freycinetia flaviceps Rendle
Freycinetia forbesii Ridl.
Freycinetia formosana Hemsl.
Freycinetia formosula Huynh
Freycinetia frutaspiralica Sinaga, A.P.Keim & Purady.
Freycinetia frutonumerata Sinaga, A.P.Keim & Purady.
Freycinetia funicularis (Savigny) Merr.
Freycinetia fusifolia Huynh
Freycinetia fusiforma Sinaga, A.P.Keim & Purady.
Freycinetia fusiformis B.C.Stone
Freycinetia gibbsiae Rendle
Freycinetia gitingiana Martelli
Freycinetia glaucescens Huynh
Freycinetia glaucifolia Huynh
Freycinetia glomerosa Huynh
Freycinetia goodenoughensis Huynh
Freycinetia graminea Blume
Freycinetia graminifolia Solms
Freycinetia granulata Huynh
Freycinetia grayana L.M.Perry
Freycinetia gunungmejensis Sinaga
Freycinetia hagenicola Huynh
Freycinetia hemsleyi Warb.
Freycinetia herzogensis Huynh
Freycinetia hombronii Martelli
Freycinetia humilis Hemsl.
Freycinetia hydra B.C.Stone
Freycinetia imbricata Blume
Freycinetia imbristigma Sinaga, A.P.Keim & Purady.
Freycinetia impudens B.C.Stone
Freycinetia inermis Ridl.
Freycinetia insignis Blume
Freycinetia insolita B.C.Stone
Freycinetia insueta Huynh
Freycinetia insulana Huynh
Freycinetia jagorii Warb.
Freycinetia jaheriana Martelli
Freycinetia javanica Blume
Freycinetia kalimantanica B.C.Stone
Freycinetia kamialiensis Huynh
Freycinetia kamiana B.C.Stone
Freycinetia kanehirae B.C.Stone
Freycinetia kartawinatae A.P.Keim
Freycinetia kaugelensis Huynh
Freycinetia keyensis Martelli
Freycinetia kinabaluana B.C.Stone
Freycinetia klossii Ridl.
Freycinetia koordersiana Martelli
Freycinetia kopiagoensis Huynh
Freycinetia kostermansii B.C.Stone
Freycinetia kuborensis Huynh
Freycinetia kutubuana Huynh
Freycinetia kwerbaensis A.P.Keim
Freycinetia lacinulata Kaneh.
Freycinetia laeta Merr. & L.M.Perry
Freycinetia lagenicarpa Warb.
Freycinetia lalokiensis Huynh
Freycinetia lanceolata Huynh
Freycinetia lateriflora Ridl.
Freycinetia latiauriculata Kaneh.
Freycinetia latibracteata Merr. & L.M.Perry
Freycinetia lenifolia Huynh
Freycinetia lepida Huynh
Freycinetia leptophylla Martelli
Freycinetia leptostachya B.C.Stone
Freycinetia leuserensis Pasaribu
Freycinetia linearifolia Merr. & L.M.Perry
Freycinetia linearis Merr. & L.M.Perry
Freycinetia lombokensis Markgr.
Freycinetia longifolia Huynh
Freycinetia longiramulosa Huynh
Freycinetia lorifolia Martelli
Freycinetia louisiadensis Huynh
Freycinetia lucbanensis Elmer
Freycinetia lunata Huynh
Freycinetia macrostachya Martelli
Freycinetia madangensis Huynh
Freycinetia magnoareola Sinaga, A.P.Keim & Purady.
Freycinetia manusensis Huynh
Freycinetia marantifolia Hemsl.
Freycinetia marginata Blume
Freycinetia mediana Huynh
Freycinetia megacarpa Merr.
Freycinetia membranacea Merr. & L.M.Perry
Freycinetia merrillii Elmer
Freycinetia microdonta Martelli
Freycinetia micrura B.C.Stone
Freycinetia minahassae Koord.
Freycinetia misimica Huynh
Freycinetia modica Huynh
Freycinetia monocephala Elmer
Freycinetia monticola Rendle
Freycinetia moratii Huynh
Freycinetia morobeensis Huynh
Freycinetia multiflora Merr.
Freycinetia nakanaiensis Huynh
Freycinetia negrosensis Merr.
Freycinetia neoforbesii Huynh
Freycinetia neoglaucescens Huynh
Freycinetia nesiotica Merr. & L.M.Perry
Freycinetia normanbyensis Huynh
Freycinetia novobritannica Huynh
Freycinetia novocaledonica Warb.
Freycinetia novohibernica Lauterb.
Freycinetia novopomeranica Martelli
Freycinetia oblanceolata Martelli
Freycinetia oblonga Huynh
Freycinetia oblongifolia Merr.
Freycinetia obtusiacuminata Huynh
Freycinetia oraria Huynh
Freycinetia oreophila Merr. & L.M.Perry
Freycinetia palawanensis Elmer
Freycinetia pallida Huynh
Freycinetia panica Huynh
Freycinetia parviaculeata B.C.Stone
Freycinetia pauperata Huynh
Freycinetia pectinata Merr. & L.M.Perry
Freycinetia percostata Merr. & L.M.Perry
Freycinetia peripiezocarpa Martelli
Freycinetia perryana B.C.Stone
Freycinetia petiolacea Merr. & L.M.Perry
Freycinetia philippinensis Hemsl.
Freycinetia pinifolia Huynh
Freycinetia plana Huynh
Freycinetia pleurantha Merr. & L.M.Perry
Freycinetia pluvisilvatica Huynh
Freycinetia polystachya Martelli
Freycinetia polystigma Warb.
Freycinetia pritchardii Seem.
Freycinetia pseudoangustissima Huynh
Freycinetia pseudograminifolia Huynh
Freycinetia pseudohombronii Huynh
Freycinetia pseudoinsignis Warb.
Freycinetia pycnophylla Solms
Freycinetia radicans Gaudich.
Freycinetia rectangularis Kaneh.
Freycinetia regina B.C.Stone
Freycinetia reineckei Warb.
Freycinetia relegata Huynh
Freycinetia revoluta Huynh
Freycinetia rhodospatha Ridl.
Freycinetia rigida Elmer
Freycinetia rigidifolia Hemsl.
Freycinetia robinsonii Merr.
Freycinetia rossellana Huynh
Freycinetia rubripedata Huynh
Freycinetia runcingensis A.P.Keim
Freycinetia sachsenensis Huynh
Freycinetia salamauensis Merr. & L.M.Perry
Freycinetia santacruzensis Huynh
Freycinetia sarasinorum Warb.
Freycinetia sarawakensis Martelli
Freycinetia scabrida Huynh
Freycinetia scabripes Warb.
Freycinetia scabrosa Pasaribu & Widjaja
Freycinetia scandens Gaudich.
Freycinetia schlechteri Warb.
Freycinetia schraderensis Huynh
Freycinetia scitula Huynh
Freycinetia sclerophylla Huynh
Freycinetia sepikensis Huynh
Freycinetia setosa Huynh
Freycinetia silvatica Huynh
Freycinetia simulatrix B.C.Stone
Freycinetia sogerensis Rendle
Freycinetia solomonensis B.C.Stone
Freycinetia spectabilis Solms
Freycinetia sphaerocephala Gaudich.
Freycinetia spinellosa Kaneh.
Freycinetia spinifera A.P.Keim
Freycinetia spiralis Kaneh.
Freycinetia starensis Huynh
Freycinetia stenodonta Merr. & L.M.Perry
Freycinetia sterrophylla Merr. & L.M.Perry
Freycinetia stonei Huynh
Freycinetia storckii Seem.
Freycinetia streimannii A.P.Keim
Freycinetia stricta B.C.Stone
Freycinetia subracemosa A.P.Keim
Freycinetia sulcata Warb.
Freycinetia sumatrana Hemsl.
Freycinetia sumbawaensis A.P.Keim & M.Rahayu
Freycinetia tafaensis Merr. & L.M.Perry
Freycinetia takeuchii Huynh
Freycinetia tarali Huynh
Freycinetia tawadana Kimura
Freycinetia tenella Huynh
Freycinetia tenuifolia Huynh
Freycinetia tenuis Solms
Freycinetia tidorensis A.P.Keim
Freycinetia timorensis Martelli
Freycinetia trachypoda Merr. & L.M.Perry
Freycinetia ultrapedicellata Sinaga, A.P.Keim & Purady.
Freycinetia undulata Merr. & L.M.Perry
Freycinetia urvilleana Hombr. & Jacquinot ex Decne.
Freycinetia verruculosa Warb.
Freycinetia vidalii Hemsl.
Freycinetia vieillardii Martelli
Freycinetia villalobosiana Martelli
Freycinetia viriosa Huynh
Freycinetia vitiensis Seem.
Freycinetia vulgaris Merr. & L.M.Perry
Freycinetia walkeri Solms
Freycinetia wamenaensis A.P.Keim
Freycinetia warburgii Elmer
Freycinetia webbiana Gaudich.
Freycinetia whitmorei B.C.Stone
Freycinetia wilderi Martelli ex Wilder
Freycinetia williamsii Merr.
Freycinetia winkleriana Martelli
Freycinetia woodlarkensis Huynh

Zagrożenie i ochrona

Freycinetia auriculata, endemiczna dla Palawanu, jest ujęta w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych ze statusem VU (narażony). Cała wyspa, na której występuje, stanowi rezerwat przyrody^[9].

Zastosowania

Rośliny spożywcze: Podsadki, owoce, a także rdzenie pędów niektórych gatunków tych roślin są jadalne.

Inne zastosowania: Korzenie powietrzne tych roślin służą do produkcji lin^[7].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2011-02-21] (ang.).
↑ Index Nominum Genericorum. Smithsonian Institution. [dostęp 2011-02-21].
↑ ^a ^b Rafaël Govaerts: World Checklist of Selected Plant Families. The Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2011-02-20]. (ang.).
↑ D. Gledhill: The names of plant. Cambridge ; New York: Cambridge University Press, 2008, s. 171. ISBN 978-0-521-86645-3.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Flora of China. Vol. 23: Pandanaceae. [dostęp 2011-02-21].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h B.C. Stone, K.-L. Huynh i H.-H. Poppendieck: Pandanaceae. W: Klaus Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. T. 3: Flowering Plants. Monocotyledons. Lilianae (except Orchidaceae). Berlin Heidelberg: Springer-Verlag, 1998, s. 397-402. ISBN 3-540-64060-6. (ang.).
↑ Freycinetia Gaudich.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-07-03].
↑ World Conservation MonitoringW.C.M. Centre World Conservation MonitoringW.C.M., Freycinetia auriculata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2011-02-21] (ang.).