Srokacz szary
Cracticus torquatus[1] | |||
(Latham, 1802) | |||
Systematyka | |||
Domena | eukarionty | ||
---|---|---|---|
Królestwo | zwierzęta | ||
Typ | strunowce | ||
Podtyp | kręgowce | ||
Gromada | ptaki | ||
Podgromada | Neornithes | ||
Infragromada | ptaki neognatyczne | ||
Rząd | |||
Podrząd | |||
Rodzina | ostroloty | ||
Podrodzina | srokacze | ||
Rodzaj | Cracticus | ||
Gatunek | srokacz szary | ||
Synonimy | |||
| |||
Podgatunki | |||
| |||
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
najmniejszej troski | |||
Zasięg występowania | |||
Zasięg występowania C. torquatus oraz północnoaustralijskich podgatunków wydzielonych do osobnego gatunku C. argenteus | |||
| |||
|
Srokacz szary[4] (Cracticus torquatus) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny ostrolotów (Artamidae). W języku Aborygenów zwany jest Wãd-do-wãd-ony. Występuje w Australii.
Systematyka
Takson ten został opisany przez angielskiego ornitologa Johna Lathama, zależnie od źródła w 1801 lub 1802 roku. Autor nadał gatunkowi nazwę Lanius torquatus, zaliczając go tym samym do dzierzb[5]. Obecnie gatunek ten umieszczany jest w rodzaju Cracticus w rodzinie ostrolotów[4][6]. Drugi człon nazwy naukowej, torquatus, jest męskim rodzajem łacińskiego przymiotnika oznaczającego kogoś ozdobionego naszyjnikiem[7]. Odnotowywane były hybrydy ze srokaczem czarnogardłym (C. nigrogularis)[8]. Niekiedy, razem ze srokaczem czarnogrzbietym (C. mentalis), wydzielany był do osobnego rodzaju, Bulestes[5].
Obecnie wyróżnia się 3 podgatunki srokacza szarego[9][6]:
- Cracticus torquatus torquatus (Latham, 1802) – południowo-wschodnia Australia
- Cracticus torquatus leucopterus Gould, 1848 – zachodnia, południowa i wschodnia Australia
- Cracticus torquatus cinereus Gould, 1837 – Tasmania
Dwa podgatunki zaliczane niegdyś do Cracticus torquatus – argenteus i colletti – wydzielono do odrębnego gatunku o nazwie srokacz jasnogrzbiety (Cracticus argenteus)[9][6][5].
Charakterystyka
Mierzy około 24–30 cm, waży około 100 g. Samice są nieco mniejsze niż samce. Dorosły osobnik jest czarno-szaro-biały. Tęczówki oka brązowe. Czarna jest cała głowa, sterówki oraz lotki. Lotki drugorzędowe mają białe obrzeżenie, a sterówki biały pasek końcowy. Dziób jest szary, od połowy czarny, na końcu hakowato zagięty. Grzbiet, kuper oraz pozostała część skrzydeł szare, przy brzegu pióra z białymi obrzeżeniami. Spód ciała, półobroża oraz pokrywy podogonowe czysto białe. Pazury mocne, czarne, nogi mają barwę szarą. U młodych ptaków czarne obszary upierzenia są oliwkowobrązowe.
Występowanie
Srokacz szary występuje w Australii, włącznie z Tasmanią. Największy zasięg ma w południowej części kontynentu, nie występuje w jego północnej części, poza wschodnią częścią półwyspu Jork. Nie spotka się go także w centralnej części Terytorium Północnego, w centrum Wielkiej Pustyni Piaszczystej. Zasiedla różnorodne środowiska, w tym różne rodzaje lasów, sawanny, zarośla oraz tereny antropogenicznie zmienione: grunty uprawne, tereny wiejskie oraz miejskie.
Zachowanie
Srokacze szare są mięsożerne. Odżywiają się małymi zwierzętami, włączając w to ptaki, jaszczurki oraz owady, a także ptasimi jajami. Czasami spożywają także owoce i nasiona. Nadziewają swoją zdobycz na ciernie i gałązki, podobnie jak dzierzby. Żerowanie odbywa się w parach lub małych grupach, na otwartej przestrzeni. Potrafi naśladować odgłosy innych ptaków.
Lęgi
Jest ptakiem monogamicznym. Terytorium wynosi zwykle 8–40 ha. Okres lęgowy srokaczy szarych trwa w lipcu i sierpniu, drugi lęg w grudniu i styczniu. Buduje na drzewie, około 10 metrów nad ziemią, kuliste gniazdo z patyków i gałązek połączonych trawą. Jego budową zajmują się obydwoje rodzice przez około 4 tygodnie. Zwykle umieszczone jest ono na drzewie. Samica składa 3–5 kulistych jaj o wymiarach 31×23 mm. Są one zielonobrązowe, często z czerwonawym plamkowaniem. Przez 25 dni jaja wysiaduje jedynie samica, w tym czasie samiec broni terytorium. Po 28 dniach od wyklucia młode opuszczają gniazdo. Zostają z rodzicami, aby pomagać im w wyprowadzeniu następnego lęgu.
Status
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje srokacza szarego za gatunek najmniejszej troski (LC – least concern). Liczebność populacji nie została oszacowana, ale ptak ten opisywany jest jako pospolity. Trend liczebności populacji nie jest znany[3].
Przypisy
- ↑ Cracticus torquatus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d e John Gould: Handbook to The Birds of Australia. T. 1. 1865, s. 184–185. (ang.).
- ↑ a b Cracticus torquatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Artamidae Vigors, 1825 - ostroloty - Woodswallows, Australian Magpies and allies (wersja: 2020-06-25). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-12-07].
- ↑ a b c Grey Butcherbird (Cracticus torquatus). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-30)]. (ang.).
- ↑ a b c Frank Gill, David Donsker (red.): Bristlehead, butcherbirds, woodswallows, ioras, cuckooshrikes, Shriketit. IOC World Bird List: Version 9.2. [dostęp 2019-12-18]. (ang.).
- ↑ Andrzej Kruszewicz: Ptaki Polski. T. 1. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Multico, 2005, s. 219. ISBN 83-7073-360-3.
- ↑ Handbook of Avian Hybrids of the World
- ↑ a b Russell, E., Rowley, I., Christie, D.A. & Kirwan, G.M.: Grey Butcherbird (Cracticus torquatus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2019. [dostęp 2019-12-18].
Bibliografia
- Grey Butcherbird (Cracticus torquatus). Birds in Backyards.
- Butcher Birds. wildlifeqld.com.au. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-11)].. Wildlife QLD.
- Srokacz szary (Cracticus torquatus). Avibase.
- Magpie-Shrikes: Cracticidae - Gray Butcherbird (cracticus Torquatus): Species Account.
Linki zewnętrzne
- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Spektrogramy dźwiękowe głosów srokacza szarego
- Britannica: animal/gray-butcherbird
- SNL: gråryggslakterfugl