Smużka
| Sicista | |||
| J.E. Gray, 1827[1] | |||
 Smużka leśna (S. betulina) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | eukarionty | ||
|---|---|---|---|
| Królestwo | zwierzęta | ||
| Typ | strunowce | ||
| Podtyp | kręgowce | ||
| Nadgromada | żuchwowce | ||
| Gromada | ssaki | ||
| Infragromada | |||
| Rząd | gryzonie | ||
| Podrząd | Supramyomorpha | ||
| Infrarząd | myszokształtne | ||
| Nadrodzina | skoczkowce | ||
| Rodzina | smużki | ||
| Rodzaj | smużka | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| Mus subtilis Pallas, 1773 | |||
| Synonimy | |||
| | |||
| Gatunki | |||
| |||
| |||
| |||
Smużka[4] (Sicista) – rodzaj ssaków z rodziny smużek (Sminthidae).
Zasięg występowania
Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Europie i Azji[5][6][7].
Morfologia
Długość ciała (bez ogona) 43,6–79 mm, długość ogona 60–118,2 mm, długość ucha 8,3–18 mm, długość tylnej stopy 12–22 mm; masa ciała 5–19 g[6][8].
Systematyka
Rodzaj zdefiniował w 1827 roku angielski zoolog John Edward Gray w rozdziale dotyczącym streszczenia gatunków z gromady ssaków, opublikowanym w książce pod redakcją Edwarda Griffitha poświęconej krółestwu zwierząt[1]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) smużka stepowa (S. subtilis).
Etymologia
- Sicista: etymologia niejasna, J.E. Gray nie wyjaśnił znaczenia nazwy rodzajowej[1]; Palmer sugeruje, że nazwa ta pochodzi od tatarskiego słowa sikistan, oznaczającego ‘stadną mysz’, bazując na opisie Pallasa[9]. Sam Pallas jednak wymienia nazwę tatarską dshilkis-sitskan („Dʃhilkis-Sitʃkan”), gdzie dshilkis to ‘stadny, żyjący w stadzie, gromadny’ (łac. gregalis), natomiast sitskan to ‘mysz’ (łac. mus, muris)[10], por. w jedenastowiecznym słowniku Mahmuda z Kaszgaru: yılkı ‘stado’ i sıçgan ‘mysz’[11].
- Sminthus: gr. σμινθος sminthos „mysz”[12]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Sminthus loriger Nathusius, 1840.
- Clonomys: gr. κλων klōn, κλωνος klōnos ‘gałąź’; μυς mus, μυος muos ‘mysz’[3]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Mus betulina Pallas, 1779.
Podział systematyczny
Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki[13][8][5]:
| Grafika | Gatunek | Autor i rok opisu | Nazwa zwyczajowa[4] | Podgatunki[6][5][8] | Rozmieszczenie geograficzne[6][5][8] | Podstawowe wymiary[6][8][a] | Status IUCN[14] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Sicista concolor | (Büchner, 1892) | smużka jednobarwna | 3 podgatunki | Kaszmir (Pakistan i Indie), Chińska Republika Ludowa (Qinghai na wschód do Shaanxi, na południe do Junnanu; prawdopodobnie południowo-zachodni Sinciang) | DC: 5,1–7,6 cm DO: 8,6–10,9 cm MC: 5–8 g | LC | |
| Sicista tianschanica | (Salensky, 1903) | smużka tienszańska | gatunek monotypowy | Chińska Republika Ludowa (wschodni Tienszan, północno-wschodnie Narat; dokładne granice zasięgu nieznane) | DC: 5,7–7,3 cm DO: 10,2–11,3 cm MC: 7,2–13 g | LC | |
| Sicista talgarica | Lebedev, Kovalskaya, Solovyeva, Zemlemerova, Bannikova, Rusin & Matrosova, 2021 | gatunek monotypowy | Kazachstan (góry Ałatau Zailijski, dolina rzeki Kіszі Ałmaty; wschodnia granica zasięgu nieznana) | DC: 5,1–7,3 cm DO: 9,6–11,3 cm MC: brak danych | NE | ||
| Sicista terskeica | Lebedev, Kovalskaya, Solovyeva, Zemlemerova, Bannikova, Rusin & Matrosova, 2021 | gatunek monotypowy | północny Tienszan (Terskej Ałatoo, Küngej Ałatau i zachodni Ałatau Zailijski, Ketpen) , środkowy Tienszan na południe do Atbaszy (Kazachstan i Kirgistan) | DC: 5,6–7 cm DO: 8,6–10,3 cm MC: około 9,8 g | NE | ||
| Sicista zhetysuica | Cserkész, Fülöp, Almerekova, Kondor, Laczkó & Sramkó, 2017 | gatunek monotypowy | Kazachstan (2 oddzielne obszary: Ałatau Dżungarski (oprócz południowo-wschodniej części) oraz Tarbagataj i Saur) | brak danych | NE | ||
| Sicista caudata | O. Thomas, 1907 | smużka długoogonowa | gatunek monotypowy | wschodnia Rosja (wyspa Sachalin, góry Sichote-Aliń), północno-wschodnia Chińska Republika Ludowa (Heilongjiang i Jilin) i północno-wschodnia Korea Północna | DC: 6,7–7,7 cm DO: 9,9–11,8 cm MC: 8,1–16,3 g | DD | |
| Sicista caucasica | Vinogradov, 1925 | smużka kaukaska | gatunek monotypowy | zachodni Wielki Kaukaz na północy od rzeki Pszysz na wschód do północnej rzeki Kizgicz, na południu w Abchazji (Rosja i Gruzja) | DC: 4,4–6,9 cm DO: 8,4–10,6 cm MC: 5,8–7,2 g | NT | |
| Sicista kluchorica | Sokolov, Kovalskaya & Baskevich, 1980 | smużka stokowa | gatunek monotypowy | zachodni Wielki Kaukaz (południowa Rosja i północno-zachodnia Gruzja) | DC: 6,1–7,1 cm DO: 8,6–10,7 cm MC: 5,9–8,6 g | LC | |
| Sicista kazbegica | Sokolov, Baskevich & Kovalskaya, 1986 | smużka gruzińska | gatunek monotypowy | środkowy Wielki Kaukaz w Gruzji (Stepancminda) i Rosji (Osetia Północna, być może Inguszetia) | DC: 6,2–6,7 cm DO: 9,4–10,9 cm MC: 6,5–8 g | EN | |
| Sicista armenica | Sokolov & Baskevich, 1988 | smużka armeńska | gatunek monotypowy | Armenia (kotlina rzekiHrazdan (Góry Pambackie i Cachkuniac); prawdopodobnie prowincja Sjunik | DC: około 6,6 cm DO: 9,8–10,1 cm MC: 6,,4–6,7 g | CR | |
| Sicista napaea | Hollister, 1912 | smużka ałtajska | 2 podgatunki | wschodni Kazachstan (zachodni Ałtaj i Szynggystau, Pogórze Kazachskie), Rosja (Republika Ałtaju i południowo-zachodnia Syberia) | DC: 6,5–7,9 cm DO: 8,2–10,3 cm MC: 9–19 g | LC | |
| Sicista pseudonapaea | Strautman, 1949 | smużka szara | gatunek monotypowy | Rosja i Chińska Republika Ludowa: południowy Ałtaj (północne i południowe stoki gór Narymsk między rzeką Buktyrma a jeziorem Markaköl) | DC: 6,5–7,7 cm DO: 8,2–10,2 cm MC: 10–13,3 g | DD | |
 | Sicista betulina | (Pallas, 1779) | smużka leśna | 4 podgatunki | północna i środkowa Europa na wschód do jeziora Bajkał i od koła podbiegunowego na południe do Karpat | DC: 5,8–7,4 cm DO: 8,5–10 cm MC: 6,5–10,5 g | LC |
| Sicista strandi | Formozov, 1931 | smużka dońska | gatunek monotypowy | wschodnia Ukraina (obwód ługański) i południowo-zachodnia Rosja (na zachód od rzeki Wołgi na południe do północnego Kaukazu) | DC: 6,5–7,7 cm DO: 8,5–10,1 cm MC: 9,5–13,2 g | LC | |
 | Sicista subtilis | (Pallas, 1773) | smużka stepowa | 3 podgatunki | obie strony rzeki Wołga (południowa Rosja), na wschód przez Kazachstan i południową Syberię do jeziora Bajkał, prawdopodobnie północno-zachodnia Chińska Republika Ludowa | DC: 6–7,2 cm DO: 7,4–8,2 cm MC: 6,2–12 g | LC |
| Sicista cimlanica | Kovalskaya, Tikhonov, Tikhonova, Surov & Bogomolov, 2000 | gatunek monotypowy | Rosja (znany wyłącznie z piasków Zbiornika Cymlańskiego w pobliżu rzeki Don) | brak danych | NE | ||
| Sicista severtzovi | Ognev, 1935 | smużka ciemna | gatunek monotypowy | wschodnia Ukraina (Ługańsk), południowo-zachodnia Rosja (Kursk, Biełgorod i Woroneż) | DC: 6–7,2 cm DO: 7,4–8,2 cm MC: 6,2–12 g | LC | |
 | Sicista trizona | (Frivaldszky, 1865) | 2 podgatunki | północno-wschodnie Węgry (obszar chroniony Borsodi Mezőség) i środkowa Rumunia (Wyżyna Samoszu, Siedmiogród) | DC: 5,4–6,6 cm DO: 6,3–9,5 cm MC: 3,5–14,5 g | EN | |
| Sicista loriger | (Nathusius, 1840) | gatunek monotypowy | wschodnia Rumunia, południowa i wschodnia Ukraina oraz południowo-zachodnia Rosja (zachodni obwód biełgorodzki); granice zasiegu słabo znane | DC: 5,3–7,8 cm DO: 6–9 cm MC: 7,6–12,1 g | VU |
Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski, NT – gatunek bliski zagrożenia, VU – gatunek narażony, EN – gatunek zagrożony, CR – gatunek krytycznie zagrożony, DD – gatunki o nieokreślonym stopniu zagrożenia; NE – gatunki niepoddane jeszcze ocenie.
Opisano również gatunki wymarłe:
- Sicista bagajevi Savinov, 1970[15] (Kazachstan; miocen/pliocen)
- Sicista bilikeensis Qiu Zhuding & Li Qiang, 2016[16] (Chińska Republika Ludowa; pliocen)
- Sicista ertemteensis Qiu Zhuding & Li Qiang, 2016[17] (Chińska Republika Ludowa; miocen)
- Sicista pliocaenica Erbajeva, 1976[18] (Rosja; plejstocen)
- Sicista praeloriger Kormos, 1930[19] (Rumunia; plejstocen)
- Sicista primus Kimura, 2011[20] (Chińska Republika Ludowa; miocen)
- Sicista wangi Qiu Zhuding & Storch, 2000[21] (Rosja; pliocen).
Uwagi
- ↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała
Przypisy
- ↑ a b c J.E. Gray: Synopsis of the species of the class Mammalia. W: E. Griffith (red.): The animal kingdom arranged in conformity with its organization, by the baron Cuvier, member of the institute of France, &c. &c. &c. additional descriptions all the species hitherto named, and of many not before noticed. Cz. 5. London: Geo. B. Whittaker, 1827, s. 228. (ang.).
- ↑ A. von Nordmann: Catalogue raisonné des mammifères de la faune pontique. W: A.N. Demidov: Voyage dans la Russie méridionale et la Crimée, par la Hongrie, la Valachie et la Moldavie. Cz. 3. Paris: E. Bourdin, 1840, s. 49. (fr.).
- ↑ a b W.G. von Tilesius von Tilenau. Glirium species in Bavaria nonnullae. „Isis: encyclopädische Zeitschrift vorzüglich für Naturgeschichte, Physiologie etc”. 2, s. 28, 1850. (łac.).
- ↑ a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 230. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 316. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ a b c d e M.E. Holden, T. Cserkész & G. Musser: Family Sminthidae (Birch Mice). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (red. red.): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 38–48. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red. red.): Subfamily Sicistinae. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-15].
- ↑ a b c d e Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 204–205. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 630.
- ↑ P.S. Pallas: Novae species quadrupedum e Glirium ordine, cum illustrationibus variis complurium ex hoc ordine animalium. Erlangae: sumtu Wolfgangi Waltheri, 1778, s. 328. (łac.).
- ↑ Divan-i Luqat-i it-Türk Dizini. Türk Dil Kurumu, 2003, s. 242, 156. (tur.).
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 635.
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-29]. (ang.).
- ↑ Taxonomy: Sicista – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-08-20]. (ang.).
- ↑ П.Ф. Савинов: Тушканчиковые (Rodentia, Mammalia) неогена Казахстана. W: Материалы по эволюции наземных позвоночных. Москва: Наука, 1970, s. 91–134. (ros.).
- ↑ Qiu i Li 2016 ↓, s. 202.
- ↑ Qiu i Li 2016 ↓, s. 198.
- ↑ М.А. Ербаева. Древние бугорчатозубые грызуны Забайкалья. „Геология и геофизика”. 1976 (2), s. 144, 1976. (ros.).
- ↑ T. Kormos. Diagnosen neuer Säugetiere aus der Ober-Pliozänen fauna des Somlyóberges bei Püspökfürdö. „Annales historico-naturales Musei Nationalis Hungarici”. 27, s. 241, 1930. (niem.).
- ↑ Y. Kimura. The earliest record of birch mice from the Early Miocene Nei Mongol, China. „Naturwissenschaften”. 98 (1), s. 89, 2010. DOI: 10.1007/s00114-010-0744-1. (ang.).
- ↑ Z.-d. Qiu & G. Storch. The early Pliocene micromammalian fauna of Bilike, Inner Mongolia, China (Mammalia: Lipotyphla, Chiroptera, Rodentia, Lagomorpha). „Senckenbergiana lethaea”. 80 (1), s. 186, 2000. DOI: 10.1007/BF03043669. (ang.).
Bibliografia
- T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23–48, s. 1–984, 1904. (ang.).
- 邱铸鼎 & 李强 / Z.-d. Qiu & Q. Li. 内蒙古中部新近纪啮齿类动物 / Neogene rodents from central Nei Mongol, China. „中国古生物志 总号 / Palaeontologia Sinica”. New series C. 30 (198), s. 1–684, 2016. (chiń. • ang.).
- Britannica: animal/birch-mouse
- DSDE: birkemus
