Pryszczel lekarski
Lytta vesicatoria | |||
(L., 1758) | |||
Pryszczel lekarski | |||
Systematyka | |||
Domena | eukarionty | ||
---|---|---|---|
Królestwo | zwierzęta | ||
Podkrólestwo | |||
Nadtyp | pierwouste | ||
Typ | stawonogi | ||
Podtyp | tchawkodyszne | ||
Nadgromada | sześcionogi | ||
Gromada | owady | ||
Podgromada | owady uskrzydlone | ||
Rząd | chrząszcze | ||
Podrząd | |||
Rodzina | oleicowate | ||
Rodzaj | pryszczel | ||
Gatunek | Pryszczel lekarski | ||
| |||
|
Pryszczel lekarski, majka lekarska, kantaryda (łac. Lytta vesicatoria) – chrząszcz z rodziny oleicowatych, o ubarwieniu zielonym z metalicznym połyskiem, znany pod potoczną nazwą „mucha hiszpańska”[1][2]. Żeruje głównie na jesionie, ligustrze oraz bzie, żywiąc się głównie nektarem kwiatów[2]. Występuje w Europie Południowej i cieplejszych rejonach Europy Środkowej, m.in. w Polsce[3].
Długość ciała osobnika dorosłego osiąga około 12–21 mm[4]. Larwy, podobnie jak u oleicy fioletowej, rozwijają się w gniazdach błonkówek[4]. W celu samoobrony owad wytwarza silnie drażniącą substancję kantarydynę, która od czasów starożytnych wykorzystywana była jako afrodyzjak lub w większych ilościach jako trucizna[3]. Mechanizm działania afrodyzjaku polega na podrażnieniu narządów wewnętrznych człowieka (m.in. narządów płciowych), co powoduje ich przekrwienie[2].
Dawniej wysuszone ciało majki lekarskiej było wykorzystywane w oficjalnej medycynie i farmacji, głównie jako surowiec do produkcji leków na reumatyzm i moczopędnych, a także środków do usuwania tatuaży oraz na porost włosów[2].
Przypisy
- ↑ V.J.V.J. Staněk V.J.V.J., Wielki atlas owadów, wyd. 3, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1984, ISBN 83-09-00903-8, OCLC 69458693 [dostęp 2021-08-20] .
- ↑ a b c d AleksanderA. Smakosz AleksanderA., Bug as a Drug. Lytta vesicatoria L. Applications in Nineteenth Century Official Medicine, „Pharmacognosy Reviews”, 16 (31), 2022, s. 27–33, DOI: 10.5530/phrev.2022.16.5 [dostęp 2023-10-09] .
- ↑ a b HeikoH. Bellmann HeikoH., Atlas owadów, Warszawa: Wydawnictwo RM, 2010, s. 110-111, ISBN 978-83-7243-794-5 .
- ↑ a b LadislavL. Korbel LadislavL. (red.), Świat zwierząt, Warszawa: Oficyna Wydawnicza Multico, 1993, s. 138-139, ISBN 83-7073-036-1 .
- Britannica: animal/Spanish-fly, topic/cantharides
- SNL: spansk_flue
- DSDE: spansk_flue