Poziomka
Ten artykuł dotyczy rodzaju bylin. Zobacz też: poziomka pospolita – gatunek zwany krótko „poziomką” oraz rower poziomy (potocznie „poziomka”). |
Poziomka pospolita | |||
Systematyka[1][2] | |||
Domena | eukarionty | ||
---|---|---|---|
Królestwo | rośliny | ||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | okrytonasienne | ||
Klasa | Magnoliopsida | ||
Nadrząd | |||
Rząd | |||
Rodzina | |||
Rodzaj | poziomka | ||
Nazwa systematyczna | |||
Fragaria L. Sp. Pl. 494. 1753 | |||
Typ nomenklatoryczny | |||
Fragaria vesca L.[3] | |||
| |||
|
Poziomka (Fragaria L.) – rodzaj bylin z rodziny różowatych. Obejmuje 22 gatunki[4]. Rośliny te występują na półkuli północnej i w Chile. W Polsce rosną w naturze trzy gatunki, poza tym podobnie jak w wielu innych krajach, rozpowszechniony jest w uprawie mieszaniec międzygatunkowy – truskawka (Fragaria ×ananassa). Ten takson o istotnym znaczeniu ekonomicznym powstał w wyniku skrzyżowania poziomki chilijskiej i wirginijskiej. W naturze poziomki zasiedlają zazwyczaj słoneczne murawy, obrzeża lasów i lasy świetliste[5].
Rozmieszczenie
Większość gatunków z tego rodzaju rośnie w górach Azji oraz w Ameryce Północnej. Jeden gatunek (poziomka chilijska) rośnie na wybrzeżu Chile. Trzy gatunki z tego rodzaju rosną dziko w Europie[5] i wszystkie spotykane są w Polsce[6]:
- poziomka pospolita Fragaria vesca L.
- poziomka twardawa Fragaria viridis Weston
- poziomka wysoka Fragaria moschata Duchesne ex Weston
Morfologia
- Pokrój
- Byliny osiągające do 20 cm wysokości. Tworzą rozłogi, nazywane wąsami, z których wyrastają nowe rośliny[5].
- Liście
- Trójlistkowe osadzone na długich ogonkach, które tworzą przyziemną rozetkę. Listki na brzegu piłkowane[5].
- Kwiaty
- Działek kielicha jest 5, przy czym wsparte są dodatkowo podobnymi do nich 5 listkami kieliszka. Płatki białe, rzadziej różowo nabiegłe, równej długości, zaokrąglone na szczycie. Pręciki są liczne. Zalążnia górna z licznymi owocolistkami zakończonymi krótkimi i szybko odpadającymi szyjkami[5].
- Owoce
- Owoc zbiorowy, składający się z silnie rozrośniętego, mięsistego dna kwiatowego, na którym osadzone są liczne orzeszki[5].
Systematyka
- Pozycja systematyczna
Jeden z rodzajów podplemienia Fragariinae, do którego należą m.in. przywrotnik (Alchemilla) i sybaldia (Sibbaldia). Grupa ta jest siostrzana dla rodzaju pięciornik (Potentilla), wraz z którym tworzy plemię Potentilleae z podrodziny Rosoideae w obrębie różowatych (Rosaceae). Rodzina ta z kolei jest kladem bazalnym w obrębie rzędu różowców (Rosales)[2].
- Pozycja na drzewie filogenetycznym plemienia[7]
Potentilleae |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Fragaria × ananassa (Duchesne ex Weston) Duchesne ex Rozier – truskawka
- Fragaria × bifera Duchesne
- Fragaria × bringhurstii Staudt
- Fragaria bucharica Losinsk.
- Fragaria cascadensis K.E.Hummer
- Fragaria chiloensis (L.) Mill. – poziomka chilijska
- Fragaria chinensis Losinsk.
- Fragaria corymbosa Losinsk.
- Fragaria daltoniana J.Gay
- Fragaria gracilis Losinsk.
- Fragaria hayatae Makino
- Fragaria iinumae Makino
- Fragaria × intermedia (Bach) Beck
- Fragaria iturupensis Staudt
- Fragaria mandshurica Staudt
- Fragaria moschata Duchesne ex Weston – poziomka wysoka
- Fragaria moupiensis (Franch.) Cardot
- Fragaria nilgerrensis Schltdl. ex J.Gay – poziomka nilgerryjska
- Fragaria nipponica Makino
- Fragaria nubicola (Lindl. ex Hook.f.) Lacaita
- Fragaria orientalis Losinsk.
- Fragaria pentaphylla Losinsk.
- Fragaria tibetica Staudt & Dickoré
- Fragaria vesca L. – poziomka pospolita
- Fragaria virginiana Mill. – poziomka wirginijska
- Fragaria viridis Weston – poziomka twardawa
Zastosowanie
- Owoce zbiorowe wielu gatunków poziomek są bardzo słodkie i aromatyczne, są jadalne na surowo i wykorzystywane na przetwory.
- Poziomki zawierają sole mineralne, garbniki, flawonoidy, witaminę C i, w małej ilości, olejek lotny. Ich liście i owoce stosuje się pomocniczo w miażdżycy naczyń, nadciśnieniu, kamicy nerkowej i niektórych drobnych chorobach skóry.
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-29] (ang.).
- ↑ Fragaria. [w:] Index Nominum Genericorum [on-line]. [dostęp 2009-02-03].
- ↑ a b Fragaria L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-08-05].
- ↑ a b c d e f Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2011, s. 139. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 84, ISBN 978-83-62975-45-7 .
- ↑ TorstenT. Eriksson TorstenT., Nannie L.N.L. Persson Nannie L.N.L., Jenny E.E.J.E.E. Smedmark Jenny E.E.J.E.E., What is Potentilla? A phylogeny-based taxonomy for Potentillinae (Rosaceae), „Taxon”, 71 (3), 2022, s. 493-505, DOI: 10.1002/tax.12679 .
- ↑ Gawryś Wiesław: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina Botanica, 2008. ISBN 978-83-925110-5-2.
Zobacz kolekcję cytatów o poziomce w Wikicytatach |