Pomarańcza gorzka
Systematyka[1][2] | |||
Domena | eukarionty | ||
---|---|---|---|
Królestwo | rośliny | ||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | okrytonasienne | ||
Klasa | Magnoliopsida | ||
Nadrząd | |||
Rząd | mydleńcowce | ||
Rodzina | rutowate | ||
Rodzaj | cytrus | ||
Gatunek | pomarańcza gorzka | ||
Nazwa systematyczna | |||
Citrus × aurantium L. Sp. Pl. 783 1753[3] | |||
|
Pomarańcza gorzka, pomarańcza kwaśna (Citrus × aurantium L.) – gatunek rośliny wieloletniej należący do rodziny rutowatych. Pochodzi z południowo-wschodniej Azji.
Morfologia
- Pokrój
- Krzew lub małe drzewo wysokości do 10 m. Młode pędy cierniste.
- Liście
- Podługowatojajowate, pachnące, ogonki oskrzydlone.
- Kwiaty[4]
- Pąki kwiatowe są białe lub żółtawobiałe i mogą osiągać długość do 25 mm. Wolnopłatkowa korona składa się z 5 grubych podłużnych, wklęsłych płatków z gruczołami olejkowymi widocznymi pod lupą w postaci kropek. Krótki, żółtawozielony, trwały, zrosłodziałkowy kielich ma 5 rozpostartych działek, zrośniętych u podstawy i tworzących gwiazdowatą strukturę przyrośniętą do żółtawozielonej szypułki długości około 5–10 mm. Pąki kwiatowe zawierają co najmniej 20 pręcików o żółtych pylnikach zrośniętych w nasadzie nićmi pręcikowymi w wiązki złożone z 4 lub 5. Zalążnia górna brunatnawoczarna, kulista, zbudowana z 8–10 wielozalążkowych komór i otoczona w nasadzie pierścieniowatym, ziarnistym, położonym poniżej zalążni krążkiem. Gruba, walcowata szyjka słupka zakończona jest główkowatym znamieniem.
- Owoce
- Mięsista jagoda, średniej wielkości, spłaszczona, o grubej, ciemnopomarańczowej skórce.
- Pokrój
- Kwiaty
- Owoce
Zmienność
Występuje w dwóch podgatunkach:[5]
- Citrus aurantium ssp. aurantium
- Citrus aurantium ssp. bergamia (Risso & Poit.) Wight & Arn. ex Engler) – pomarańcza bergamota
Zastosowanie
Roślina lecznicza
- Surowiec zielarski[4]
- Owocnia pomarańczy gorzkiej (Aurantii amari epicarpium et mesocarpium) – wysuszona owocnia zewnętrzna i śródowocnia dojrzałego owocu pozbawiona częściowo białej, gąbczastej tkanki śródowocni i owocno wewnętrznej, zawierająca nie mniej niż 20 ml/kg olejku eterycznego, oraz kwiat pomarańczy gorzkiej (Aurantii amari flos) – wysuszone, całe nierozwinięte kwiaty zawierające minimum 8,0% sumy flawonoidów w przeliczeniu na narynginę.
- Działanie i zastosowanie
- Okłady z oleju prawdopodobnie łagodzą objawy niektórych rodzajów grzybicy; brak dowodów na skuteczność preparatów w jakiejkolwiek innej przypadłości[6]. Zawiera witaminę P, przez co uszczelnia ścianki naczyń włosowatych.
Roślina uprawna
Uprawiano ją na obszarze śródziemnomorskim już w X wieku. Aktualnie głównym producentem są Hiszpania i Indie.
Roślina jadalna
W smaku owoc jest kwaśny, gorzki i orzeźwiający. Owoce rzadko spożywano na świeżo, raczej w postaci marmolady lub konfitury. Służy również do wyrobu likieru Curaçao. Obsmażone w cukrze okrywy owoców używane są do ozdabiania ciast. Otrzymywany z okrywy olejek pomarańczowy używany jest jako esencja do ciast i słodkich potraw.
Inne zastosowania
Olejek otrzymywany z pomarańczy gorzkiej znajduje zastosowanie także w:
- perfumerii (m.in. Eau de Cologne),
- aromaterapii (słynie ze swych właściwości antydepresyjnych).
Siewki pomarańczy gorzkiej są używane jako podkładki pod pomarańczę słodką.
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-02] (ang.).
- ↑ Citrus × aurantium L.. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2017-09-02]. (ang.).
- ↑ a b Farmakopea Polska X, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276, ISBN 978-83-63724-47-4 .
- ↑ Reveal James L. System of Classification. PBIO 250 Lecture Notes: Plant Taxonomy. Department of Plant Biology, University of Maryland, 1999 Systematyka rodzaju Citrus według Reveala
- ↑ Bitter Orange | NCCIH [online], NCCIH [dostęp 2017-02-10] (ang.).
Bibliografia
- Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
- Britannica: plant/Seville-orange
- БРЭ: 3157286
- SNL: pomerans
- Catalana: 0212805
- DSDE: pomerans
- EUNIS: 181673
- Flora of China: 250084129
- GBIF: 3190167
- identyfikator iNaturalist: 331122
- IPNI: 59600-2
- ITIS: 28884, 825215
- NCBI: 43166
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-2723957
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:59600-2
- identyfikator Tropicos: 50100635
- USDA PLANTS: CIAU8