Pinus fenzeliana
Systematyka[1][2][3] | |||
Domena | eukarionty | ||
---|---|---|---|
Królestwo | rośliny | ||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | nagonasienne | ||
Klasa | iglaste | ||
Rząd | sosnowce | ||
Rodzina | sosnowate | ||
Rodzaj | sosna | ||
Gatunek | P. fenzeliana | ||
Nazwa systematyczna | |||
Pinus fenzeliana Hand.-Mazz. Oesterr. Bot. Z. 80: 337. 1931. | |||
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
| |||
|
Pinus fenzeliana Hand.-Mazz. – gatunek drzewa z rodziny sosnowatych (Pinaceae). Sosna ta występuje w Wietnamie i południowych Chinach (południowo-zachodnie Anhui, Kuangsi, centrum i północ Kuejczou, Hajnan, południowo-wschodni Henan, wschodni Hubei, południowo-wschodni Syczuan)[5].
Morfologia
- Pokrój
- Drzewo iglaste, korona szerokostożkowata, luźna, z gałęziami rosnącymi poziomo. U okazów wolno rosnących gałęzie dłuższe.
- Pień
- Pień prosty, kora ciemnobrązowa lub szaro-brązowa. Dorasta do 50 m wysokości, średnica pnia do 1 m.
- Liście
- Wiotkie i cienkie igły, o długości 5–18 cm średnicy 0,5–0,7 cm, zabrane po 5 na krótkopędach.
- Szyszki
- Szyszki żeńskie pojedyncze lub w grupach po 2–4 u podstawy pędów, osadzone na 1–2 cm szypułkach. Młode zielone, dojrzałe żółto-brązowe, o rozmiarach 6–14 na 3–6 cm. Nasiona brązowe lub jasnobrązowe, o długości 8–15 mm, skrzydełko długości 2–4(–7) mm[6].
- Gatunki podobne
- Sosna Armanda (Pinus armandii), ale jej nasiona mają grubszą, twardą łupinę nasienną, nie mają skrzydełek.
Biologia i ekologia
Jedna wiązka przewodząca w liściu, trzy kanały żywiczne. Łupina nasienna cienka[5].
Gatunek jednopienny. Pylenie w kwietniu, nasiona dojrzewają w październiku-listopadzie następnego roku.
Występuje w górach, na wysokościach 900–1600 m n.p.m. Często tworzy jednogatunkowe populacje na stromych i niedostępnych zboczach.
Systematyka i zmienność
Pozycja gatunku w obrębie rodzaju Pinus[7]:
- podrodzaj Strobus
- sekcja Quinquefoliae
- podsekcja Strobus
- gatunek P. fenzeliana
- podsekcja Strobus
- sekcja Quinquefoliae
Wyróżniane są dwie odmiany[6]:
- P. fenzeliana var. fenzeliana (syn. P. parviflora Sieb. & Zucc. var. fenzeliana (Hand.-Mazz.) C.L. Wu 1956) – odmiana typowa, igły długości 10–18 cm, szyszki długości 6–9 cm, nasiona brązowe ze skrzydełkiem długości 2-4(-7) mm. Występuje na wysokościach 1000–1600 m n.p.m. w Wietnamie i Chinach: Kuangsi, centrum i północ Kuejczou, Hajnan, południowy wschód Syczuan[5].
- P. fenzeliana var. dabeshanensis (W. C. Cheng & Y. W. Law) L. K. Fu & Nan Li (syn. P. dabeshanensis Cheng & La 1975, P. armandii Franchet var. dabeshanensis Silba 1990) – igły długości 5–14 cm, szyszki długości ok. 14 cm, nasiona jasnobrązowe z bardzo krótkim skrzydełkiem (mniej niż 2 mm). Występuje na wysokościach 900–1400 m n.p.m. w Chinach: południowy wschód Anhui, południowy wschód Henan, wschód Hubei[5].
Obydwie odmiany mają cienką, łatwo pękającą łupinę nasienną i ich zasięg ograniczony jest od północy przez rzekę Jangcy, podczas gdy sosna Armanda, do której zaliczana bywa odmiana var. dabeshanensis, występuje w całych Chinach. Szczegóły morfologiczne i zasięg występowania wskazują zatem na bliższy związek tej odmiany z P. fenzeliana niż z P. armandii[8].
Niektórzy autorzy włączają do P. fenzeliana także sosnę P. kwangtungensis Chun et Tsiang, traktując wówczas jej nazwę jako synonim P. fenzeliana[9]. W próbie rewizji gatunków azjatyckich sosen z podsekcji Strobus, Businský zaproponował nowe ujęcie taksonów, w tym gatunek Pinus orthophylla Businský, jako występujący na wyspie Hajnan, skąd pierwotnie zbierane materiały opisywano jako P. kwangtungensis czy P. leiophylla[10].
Zagrożenia
Międzynarodowa organizacja IUCN umieściła ten gatunek w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych, przyznając mu kategorię zagrożenia NT (near threatened), uznając go za gatunek o podwyższonym ryzyku wyginięcia. Po ponownej ocenie w 2011 r. klasyfikację tę utrzymano i opublikowano w roku 2013[4]. IUCN włącza do tego taksonu także Pinus kwangtungensis.
Zastosowanie
Drewno wykorzystywane jest do konstrukcji drewnianych i wyrobu terpentyny[6].
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
- ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Pinales : Pinaceae, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-28] (ang.).
- ↑ M.J.M.M.J.M. Christenhusz M.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).
- ↑ a b A.A. Farjon A.A., Pinus fenzeliana, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2009-07-21] (ang.).
- ↑ a b c d Christopher J. Earle: Gymnosperm Database – Pinus fenzeliana. [dostęp 2009-07-21]. (ang.).
- ↑ a b c Pinus fenzeliana. „Flora of China”. Vol. 4, 1999. Wu Zhengyi, Peter H. Raven, Hong Deyuan (red.). Beijing: Science Press; St. Louis: Missouri Botanical Garden. [dostęp 2009-07-21]. (ang.).
- ↑ Christopher J. Earle: Gymnosperm Database – Pinus. [dostęp 2008-10-26]. (ang.).
- ↑ Li Nan, Fu Li-kuo. Notes on Gymnosperms I. Taxonomic Treatments of Some Chinese Conifers. „NOVON”. 7(3), s. 261–264, 1997. (ang.).
- ↑ Christopher J. Earle: Gymnosperm Database – Pinus kwangtungensis. [dostęp 2012-01-28]. (ang.).
- ↑ R. Businský. A revision of the Asian Pinus subsection Strobus (Pinaceae). „Willdenowia”, s. 209–257, 2004. Berlin-Dahlem: BGBM. ISSN 0511-9618. (ang.).
- EoL: 991280
- Flora of China: 200005334
- Flora of North America: 200005334
- GBIF: 5284993
- identyfikator iNaturalist: 135812
- IPNI: 677033-1
- NCBI: 252739
- Plant Finder: 285050
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-2562064
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:677033-1
- identyfikator Tropicos: 24900962
- CoL: 4J26V