Pięknotka (jasnotowate)
Pięknotka rozwidlona | |||
Systematyka[1][2] | |||
Domena | eukarionty | ||
---|---|---|---|
Królestwo | rośliny | ||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | okrytonasienne | ||
Klasa | Magnoliopsida | ||
Nadrząd | astropodobne | ||
Rząd | jasnotowce | ||
Rodzina | jasnotowate | ||
Rodzaj | pięknotka | ||
Nazwa systematyczna | |||
Callicarpa Linnaeus Sp. Pl. 111. 1 Mai 1753[3] | |||
Typ nomenklatoryczny | |||
C. americana L.[3] | |||
| |||
|
Pięknotka[4], poładnia[5] (Callicarpa L.) – rodzaj roślin należących do rodziny jasnotowatych. Obejmuje ok. 140[6][7]–170[2][8] gatunków.
Rośliny te występują w strefie tropikalnej i subtropikalnej[6], zwłaszcza w południowej i południowo-wschodniej Azji (w samych Chinach 48 gatunków)[7] oraz północnej Australii[9]. Mniej liczne gatunki rosną w tropikalnej Afryce i Ameryce Środkowej, a bardzo nieliczne w strefie klimatu umiarkowanego w Azji wschodniej (po Japonię na północy) i w Ameryce Północnej[7][9].
Różne gatunki z tego rodzaju uprawiane są jako ozdobne, w szczególności za efektowną z powodu wielkiej ilości fioletowych owoców uważana jest pięknotka Bodiniera w odmianie Giralda (var. giraldii)[9]. Ze względu na konieczność zapylenia krzyżowego dla zawiązania owoców zalecane jest sadzenie krzewów z tego rodzaju w grupach[4]. W strefie klimatu umiarkowanego przemarzają podczas surowszych zim, przy czym za gatunek najbardziej odporny na mrozy uchodzi zarazem najbardziej ozdobny, czyli pięknotka Bodiniera[4].
Niektóre gatunki (m.in. pięknotka amerykańska) są wykorzystywane jako rośliny lecznicze, inne do wyrobu trucizn na ryby[6].
Morfologia
- Pokrój
- Krzewy do 3 m wysokości i niewysokie drzewa[9], rzadziej liany[10]. Pędy okrągłe lub czterokanciaste[7] pokryte włoskami gwiazdkowatymi lub tarczkowatymi[4][7], rzadziej pojedynczymi lub haczykowatymi[7].
- Liście
- Ulistnienie naprzeciwległe (czasem liście wyrastają po trzy w okółku[7]). Liście opadające zimą lub zimozielone[4], wyraźnie ząbkowane lub piłkowane i zaostrzone, zwykle owłosione[9]. Osadzone na krótkich ogonkach[4].
- Kwiaty
- Drobne, wonne[9], zebrane w gęstych lub luźnych wierzchotkach wyrastających w kątach liści, wsparte lancetowatymi przysadkami. Kielich zrosłodziałkowy, dzwonkowaty, z 4 ząbkami na szczycie (nie powiększa się w czasie owocowania). Korona różowa lub jasnoniebieska[9]. U nasady zrośnięte płatki tworzą rurkę, czasem dzwonkowato rozszerzającą się ku gardzieli, zakończoną czterema łatkami niewiele wystającymi ponad kielich (korona promienista[10]). Cztery pręciki na cienkich nitkach, zwykle wystają rurki korony, z pylnikami jajowatymi lub podługowatymi, otwierającymi się podłużnymi pęknięciami lub okrągłymi porami[7]. Zalążnia złożona z dwóch komór, w każdej komorze z dwoma zalążkami. Szyjka słupka pojedyncza, dłuższa od pręcików, rozgałęziona palczasto w obrębie znamienia[7].
Systematyka
Rodzaj umieszczany był w obrębie rodziny werbenowatych Verbenaceae[9], później jasnotowatych Lamiaceae jako takson o niejasnej pozycji taksonomicznej (incertae sedis)[10]. Na The Angiosperm Webpage klasyfikowany jest w obrębie jasnotowatych do monotypowej podrodziny Callicarpoideae Bo Li & Olmstead[2].
- Callicarpa aculeolata Schauer
- Callicarpa acuminata Kunth
- Callicarpa acutidens Schauer
- Callicarpa acutifolia C.H.Chang
- Callicarpa albidotomentella Merr.
- Callicarpa alongensis Dop
- Callicarpa americana L. – pięknotka amerykańska
- Callicarpa ampla Schauer
- Callicarpa angusta Schauer
- Callicarpa angustifolia King & Gamble
- Callicarpa anisophylla C.Y.Wu ex W.Z.Fang
- Callicarpa anomala (Ridl.) B.L.Burtt
- Callicarpa apoensis Elmer
- Callicarpa arborea Roxb.
- Callicarpa areolata Urb.
- Callicarpa argentii Bramley
- Callicarpa badipilosa S.Atkins
- Callicarpa barbata Ridl.
- Callicarpa basilanensis Merr.
- Callicarpa basitruncata Merr. ex Moldenke
- Callicarpa baviensis Moldenke
- Callicarpa bodinieri H.Lév. – pięknotka Bodiniera
- Callicarpa bodinieroides R.H.Miao
- Callicarpa borneensis Moldenke
- Callicarpa bracteata Dop
- Callicarpa brevipes (Benth.) Hance
- Callicarpa brevipetiolata Merr.
- Callicarpa brevistyla Munir
- Callicarpa bucheri Moldenke
- Callicarpa candicans (Burm.f.) Hochr.
- Callicarpa cathayana C.H.Chang
- Callicarpa caudata Maxim.
- Callicarpa cauliflora Merr.
- Callicarpa cinnamomea (Hallier f.) Govaerts
- Callicarpa collina Diels
- Callicarpa coriacea Bramley
- Callicarpa crassinervis Urb.
- Callicarpa cubensis Urb.
- Callicarpa cuneifolia Britton & P.Wilson
- Callicarpa denticulata Merr.
- Callicarpa dentosa (H.T.Chang) W.Z.Fang
- Callicarpa dichotoma (Lour.) K.Koch – pięknotka rozwidlona
- Callicarpa dolichophylla Merr.
- Callicarpa elegans Hayek
- Callicarpa endertii (Moldenke) Bramley
- Callicarpa erioclona Schauer
- Callicarpa erythrosticta Merr. & Chun
- Callicarpa fasciculiflora Merr.
- Callicarpa ferruginea Sw.
- Callicarpa flavida Elmer
- Callicarpa floccosa Urb.
- Callicarpa formosana Rolfe
- Callicarpa fulva A.Rich.
- Callicarpa fulvohirsuta Merr.
- Callicarpa furfuracea Ridl.
- Callicarpa gibaroana Baro & P.Herrera
- Callicarpa giraldii Hesse ex Rehder
- Callicarpa glabra Koidz.
- Callicarpa glabrifolia S.Atkins
- Callicarpa gracilipes Rehder
- Callicarpa grandiflora (Hallier f.) Govaerts
- Callicarpa grisebachii Urb.
- Callicarpa havilandii (King & Gamble) H.J.Lam
- Callicarpa heterotricha Merr.
- Callicarpa hispida (Moldenke) Bramley
- Callicarpa hitchcockii Millsp.
- Callicarpa homoeophylla (Hallier f.) Govaerts
- Callicarpa hungtaii C.Pei & S.L.Chen
- Callicarpa hypoleucophylla T.P.Lin & J.L.Wang
- Callicarpa inaequalis Teijsm. & Binn. ex Bakh.
- Callicarpa integerrima Champ. ex Benth.
- Callicarpa involucrata Merr.
- Callicarpa japonica Thunb. – pięknotka japońska
- Callicarpa kerrii Leerat. & A.J.Paton
- Callicarpa kinabaluensis Bakh. & Heine
- Callicarpa kochiana Makino
- Callicarpa kwangtungensis Chun
- Callicarpa laciniata H.J.Lam
- Callicarpa lamii Hosok.
- Callicarpa lancifolia Millsp.
- Callicarpa leonis Moldenke
- Callicarpa lingii Merr.
- Callicarpa loboapiculata Metcalf
- Callicarpa longibracteata C.H.Chang
- Callicarpa longifolia Lam.
- Callicarpa longipes Dunn
- Callicarpa longipetiolata Merr.
- Callicarpa longissima (Hemsl.) Merr.
- Callicarpa luteopunctata C.H.Chang
- Callicarpa macrophylla Vahl
- Callicarpa madagascariensis Moldenke
- Callicarpa maestrensis Urb.
- Callicarpa magnifolia Merr.
- Callicarpa maingayi King & Gamble
- Callicarpa megalantha Merr.
- Callicarpa membranacea C.H.Chang
- Callicarpa merrillii Moldenke
- Callicarpa micrantha Vidal
- Callicarpa moana Borhidi & O.Muñiz
- Callicarpa moldenkeana A.Rajendron & P.Daniel
- Callicarpa mollis Siebold & Zucc.
- Callicarpa nigrescens Merr.
- Callicarpa nipensis Britton & P.Wilson
- Callicarpa nishimurae Koidz.
- Callicarpa nudiflora Hook. & Arn.
- Callicarpa oblanceolata Urb.
- Callicarpa obtusifolia Merr.
- Callicarpa oligantha Merr.
- Callicarpa oshimensis Hayata
- Callicarpa pachyclada Quisumb. & Merr.
- Callicarpa paloensis Elmer
- Callicarpa parvifolia Hook. & Arn.
- Callicarpa pauciflora Chun ex H.T.Chang
- Callicarpa pedunculata R.Br.
- Callicarpa peichieniana H.Ma & W.B.Yu
- Callicarpa pentandra Roxb.
- Callicarpa petelotii Dop
- Callicarpa phanerophlebia Merr.
- Callicarpa phuluangensis Leerat. & A.J.Paton
- Callicarpa pilosissima Maxim.
- Callicarpa pingshanensis C.Y.Wu ex W.Z.Fang
- Callicarpa platyphylla Merr.
- Callicarpa plumosa Quisumb. & Merr.
- Callicarpa prolifera C.Y.Wu
- Callicarpa pseudorubella C.H.Chang
- Callicarpa psilocalyx C.B.Clarke
- Callicarpa pullei (H.J.Lam) Govaerts
- Callicarpa quaternifolia (Hallier f.) Govaerts
- Callicarpa ramiflora Merr.
- Callicarpa ramosii (Moldenke) Govaerts
- Callicarpa randaiensis Hayata
- Callicarpa remotiflora T.P.Lin & J.L.Wang
- Callicarpa remotiserrulata Hayata
- Callicarpa resinosa C.Wright & Moldenke
- Callicarpa reticulata Sw.
- Callicarpa revoluta Moldenke
- Callicarpa ridleyi S.Moore
- Callicarpa roigii Britton
- Callicarpa rubella Lindl.
- Callicarpa rudis S.Moore
- Callicarpa ruptofoliata R.H.Miao
- Callicarpa saccata Steenis
- Callicarpa salicifolia C.Pei & W.Z.Fang
- Callicarpa scandens (Moldenke) Govaerts
- Callicarpa selleana Urb. & Ekman
- Callicarpa shaferi Britton & P.Wilson
- Callicarpa shikokiana Makino
- Callicarpa simondii Dop
- Callicarpa siongsaiensis Metcalf
- Callicarpa sordida Urb.
- Callicarpa stapfii Moldenke
- Callicarpa stenophylla Merr.
- Callicarpa subaequalis Bramley
- Callicarpa subintegra Merr.
- Callicarpa subpubescens Hook. & Arn.
- Callicarpa superposita Merr.
- Callicarpa surigaensis Merr.
- Callicarpa takakumensis Hatus.
- Callicarpa teneriflora Bramley
- Callicarpa thozetii Munir
- Callicarpa tikusikensis Masam.
- Callicarpa tingwuensis C.H.Chang
- Callicarpa toaensis Borhidi & O.Muñiz
- Callicarpa tomentosa (L.) L.
- Callicarpa vansteenisii Moldenke
- Callicarpa vestita Wall. ex C.B.Clarke
- Callicarpa weberi Merr.
- Callicarpa woodii Merr.
- Callicarpa wrightii Britton & P.Wilson
- Callicarpa yunnanensis W.Z.Fang
- Callicarpa × shirasawana Makino – pięknotka Shirasawy
- Callicarpa × tosaensis Makino
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b c Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2019-11-16] (ang.).
- ↑ a b Callicarpa Linnaeus. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2019-11-16].
- ↑ a b c d e f g Włodzimierz Seneta: Drzewa i krzewy liściaste. Tom II. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 9-12. ISBN 83-01-11074-0.
- ↑ JerzyJ. Hrynkiewicz-Sudnik JerzyJ., BolesławB. Sękowski BolesławB., MieczysławM. Wilczkiewicz MieczysławM., Rozmnażanie drzew i krzewów liściastych, wyd. 3, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, s. 553, ISBN 83-01-13434-8, OCLC 749776599 .
- ↑ a b c David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 148, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
- ↑ a b c d e f g h i Callicarpa L.. [w:] Flora of China [on-line]. eFlora. Missouri Botanical Garden, St. Louis, MO & Harvard University Herbaria, Cambridge, MA.. [dostęp 2019-11-16].
- ↑ a b Callicarpa. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-11-16].
- ↑ a b c d e f g h Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 398. ISBN 0-333-73003-8.
- ↑ a b c d K. Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. VII. Flowering Plants. Dicotyledons. Lamiales. Berlin, Heidelberg: Springer, 2004, s. 267-268. ISBN 978-3-642-62200-7.