Orchan

Ten artykuł dotyczy osmańskiego władcy. Zobacz też: chana Wielkiej Bułgarii o tym imieniu.

Orchan

Portret Orhana I
Tugra Orhana I
Bej osmański
Okres	od ok. 1324/1326 do 1362
Poprzednik	Osman I
Następca	Murad I
Dane biograficzne
Dynastia	Osmanowie
Data urodzenia	1281
Data śmierci	1362
Ojciec	Osman I
Matka	Malhun Hatun
Rodzeństwo	Alaaddin Bey Fatma Hatun
Żona	Teodora Kantakuzena
Żona	Nilüfer Hatun
Dzieci	Murad I
Żona	Asporca Hatun
Żona	Eftandise Hatun
Multimedia w Wikimedia Commons

Orchan, także Orhan lub Urchan^{[potrzebny przypis]} (ur. 1281^{[potrzebny przypis]}, zm. w 1362^[1]) – władca z dynastii Osmanów panujący w latach ok. 1324^[2]/1326^[3] – 1362^[2]. Syn Osmana I. Jego synem był Murad I^[4]. Po śmierci swojego ojca Osmana przyjął tytuł emira^[3].

Orchan kontynuował rozpoczęty przez Osmana I podbój ziem Azji Mniejszej kierując się na zachód. W zdobytej głodem w 1326 roku Bursie, niegdyś bizantyńskim mieście, ustanowił stolicę państwa osmańskiego^[2][3][5]. W 1327 zdobyte zostało bizantyjskie miasto Lopadion (Uluabat) którego fortyfikacje zniszczyło trzęsienie ziemi. Po tych wydarzeniach cesarz Andronik III poprowadził armię do Bitynii, ale zawrócił po 2 dniach drogi od Konstantynopola gdy w bitwie pod Pelekanon(inne języki) jego pochód zatrzymał Orchan. Bizancjum utraciło w ten sposób połączenie lądowe Bitynią co wpłynie na upadek pozostałych tam miast bizantyjskich^[6]. W 1331 roku Orchan zdobył Niceę, a w 1337 roku Nikomedię^[3][5]. W wynik utych podbojów tereny Bizancjum w Azji na wschód od Konstantynopola zostały ograniczone do 10 kilometrów kwadratowych^[7].

W latach 1345-1346 Orchan przyłączył do swojego terytorium emirat Karesi(inne języki). Uzyskane terytoria znajdując się przy Dardanelach dawały możliwość przeprawy morskiej z Azji do Europy^[7].

W 1346 syn Orchana Sulejman Pasza w trakcie udzielania pomocy cesarzowi bizantyjskiemu Janowi VI Kantakuzenowi w rywalizacji z Janem V Paleologiem po raz pierwszy udał się na tereny europejskie. W 1347 roku Kantakuzen wkroczył do Konstantynopola i ogłosił się cesarzem, z Janem V jako współrządzącym^[8][7].

Sulejman w 1352 wylądował na przylądku Gallipoli i pozajmował szereg miejscowości w tym Tekirdağ (Rodosto) i w 1357 Çorlu. Od tych wydarzeń rozpoczęła się ekspansja turecka na Bałkany skutecznie kontynuowana przez Murada I^[8].

Część źródeł (w tym te najbardziej tradyjne) przypisuje mu utworzenie jednostki janczarów około roku 1330^[9][10](inne źródła sugerują drugą połowę XIV wieku prawdopodobnie w czasie rządów Murada I^[11]), według Davida Nicolle od 1338 roku Orchan posiadał korpus zawodowych gwardzistów którzy nie byli jeszcze janczarami^[9]. Około 1330 roku Orchan dokonał licznych reform wojskowych – m.in. przekształcił jazdę akindżi w jazdę lekką^[5].

Do czasów rządów Orchana w obiegu były monety seldżuckie i bizantyjskie. W trakcie jego rządów zaczęto bić własną drobną srebrną monetę akcze (asper)^[12].

Orchan pojął za żonę Teodorę, córkę cesarza bizantyjskiego Jana VI Kantakuzena w zamian za co pomagał cesarzowi mu w walkach przeciwko Serbom^[13].

Zmarł w 1362 roku i został pochowany w Bursie gdzie znajdują się też groby jego ojca Osmana I i syna Murada I^{[potrzebny przypis]}.

• Colin Imber: Imperium Osmańskie, 1300-1650. Wyd. II. Kraków: Wydawnictwo Astra, 2023. ISBN 978-83-66625-97-6.
• Jan Reychman: Historia Turcji. Wrocław: Ossolineum, 1973.
• Wielka Historia Świata – Późne średniowiecze. Praca zbiorowa pod redakcją naukową Krzysztofa Baczkowskiego. T. 5. Kraków: Oficyna Wydawnicza FOGRA, 2005. ISBN 83-85719-89-X.
• David Nicolle: Janczarzy. Wydawnictwo Napoleon V, 2017. ISBN 978-83-7889-495-7.
• PWN Leksykon: Wojsko, wojna, broń. pod red. Marcina Kamlera. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001. ISBN 83-01-13506-9.
• Gilles Veinstein: On the Ottoman janissaries (fourteenth-nineteenth centuries). W: Erik-Jan Zürcher: Fighting for a Living: A Comparative Study of Military Labour 1500-2000. Amsterdam University Press, 2013, s. 115–134. [dostęp 2024-06-25]. (ang.).