Obrona Kupiczowa
II wojna światowa, rzeź wołyńska, partyzanckie walki polsko-ukraińskie | |||
Ośrodki samoobrony w 1943 roku | |||
Czas | 12 i 22 listopada 1943 | ||
---|---|---|---|
Miejsce | |||
Terytorium | II Rzeczpospolita | ||
Wynik | Zwycięstwo Polaków i Czechów | ||
Strony konfliktu | |||
| |||
Dowódcy | |||
| |||
Siły | |||
| |||
Straty | |||
| |||
Położenie na mapie Polski w 1939 | |||
50°59′23″N 24°43′09″E/50,989722 24,719167 |
Obrona Kupiczowa – walki obronne we wsi Kupiczów na Wołyniu przed siłami Ukraińskiej Powstańczej Armii w okresie między listopadem 1943 a kwietniem 1944 roku, w tym dwie bitwy z UPA, które odbyły się 12 i 22 listopada 1943, kiedy polski oddział partyzancki Armii Krajowej pod dowództwem porucznika Władysława Czermińskiego "Jastrzębia" dwukrotnie przychodził czeskim mieszkańcom wsi z odsieczą. W rezultacie AK uzyskała kontrolę nad Kupiczowem włączając go w system polskiej samoobrony.
Geneza
Kupiczów to wieś położona na wzgórzu, z dala od głównych szlaków komunikacyjnych[2]. Lokalizacja ta oraz umocnienia wzniesione we wsi przez garnizon niemiecko-litewski sprawiały, że Kupiczów był dogodnym miejscem na bazę partyzancką[2]. Ważne położenie Kupiczowa zauważał Inspektorat Rejonowy AK w Kowlu, obawiając się zajęcia wsi przez UPA, co wiązałoby się z zagrożeniem dla położonych 12 kilometrów na południe Zasmyk[3].
Czesi zamieszkujący Kupiczów starali się zachować neutralność wobec działań OUN-UPA, jednocześnie niosąc pomoc Żydom jak i Polakom eksterminowanym w czasie rzezi wołyńskiej. W kwietniu 1943 roku odrzucili propozycję banderowców dotyczącą wspierania tego ruchu. Ukraińcy w następnych miesiącach ponawiali to żądanie dając do zrozumienia, że brak współpracy zostanie potraktowany jako deklaracja wrogości. Jedynie obecność załogi niemiecko-litewskiej chroniła Kupiczów przed opanowaniem przez UPA[4].
Gdy rozeszły się pogłoski o rychłym opuszczeniu Kupiczowa przez załogę niemiecko-litewską, Czesi zdecydowali się opowiedzieć po stronie polskiej. Czeska organizacja konspiracyjna "Aktyw" wysłała 9 listopada 1943 emisariuszy do Zasmyk, którzy uzgodnili zasady współpracy z Polakami. Ustalono m.in., że w Kupiczowie będzie stacjonował polski oddział partyzancki[5].
11 listopada 1943, wkrótce po opuszczeniu wsi przez garnizon, grupa upowców zajęła plebanię w Kupiczowie biorąc 4 zakładników, w tym pastora Jana Jelinka, z żądaniem podporządkowania wsi UPA. Grożono zamordowaniem 40 Czechów w razie odmowy współpracy. Jednakże pod naciskiem tłumu mieszkańców, którzy przyszli pod plebanię, upowcy opuścili Kupiczów. W nocy wokół wsi pojawiły się bojówki ukraińskie, co Czesi odebrali jako przygotowanie do ataku. Do Zasmyk wysłano emisariusza z prośbą o odsiecz[5].
Walki obronne
Pierwsza bitwa
12 listopada 1943 roku o świcie, po nocnym marszu, oddział "Jastrzębia" przybył z Zasmyk do Kupiczowa i wspólnie z czeską samoobroną zaatakował oddziały upowskie. Po krótkiej walce, w której zginął jeden Ukrainiec, wieś została opanowana przez AK[5].
Ukraińcy próbowali odbić osadę, lecz ich próba zakończyła się niepowodzeniem[2]. Przez cały dzień trwały walki o różnej intensywności pomiędzy Ukraińcami a Polakami i Czechami. Strona ukraińska zaangażowała do nich chłopów uzbrojonych w narzędzia gospodarskie (widły, siekiery), zapewniając sobie przewagę liczebną. Atak ukraiński został wieczorem odparty. Według Władysława i Ewy Siemaszków w boju zginęło 27 Ukraińców, w tym dowódca sotni Pohrebniak (ps. Kurszun lub Korsuń). Obrońcy mieli trzech rannych[6].
W kolejnych dniach oddział "Jastrzębia" powrócił do Zasmyk, jednak w Kupiczowie pozostała czterdziestoosobowa placówka AK[2]. W polskim dowództwie pojawiły się wątpliwości dotyczące utrzymywania pozycji w Kupiczowie, z obawy przed nadmiernym rozproszeniem sił[2]. Pomimo tych obaw, mjr Jan Szatyński-Szatowski "Kowal" sprzeciwił się wycofaniu[2]. Józef Turowski pisał że, Szatyński-Szatowski zawarł na piśmie umowę z Czechami z Kupiczowa, na mocy której mieli oni wystawić pluton wojska i zapewnić wyżywienie załodze kupiczowskiej, w zamian za obronę przed UPA na równi z ludnością polską[2]. Obie strony dotrzymały warunków umowy[2].
Druga bitwa
22 listopada 1943 roku oddziały banderowców przeprowadziły zmasowany atak na Kupiczów, wykorzystując ponad tysiąc ludzi, dwa działka i opancerzony sowiecki traktor z działkiem, określany jako "czołg"[1]. Miasteczko było atakowane jednocześnie ze wszystkich stron[1]. Mieszkańcy gasili pożary wywołane przez wybuchy pocisków artyleryjskich, a sytuacja stawała się krytyczna, gdyż załoga kupiczowska walczyła resztkami sił i amunicji[1]. Ludność czeska była gotowa bronić się za pomocą narzędzi gospodarskich (cepy, widły, siekiery) i kijów[6].
Na pomoc oblężonym przybyły z Zasmyk oddział "Jastrzębia" oraz część oddziału AK por. Michała Fijałki "Sokoła", atakując pierścień oblężenia od zewnątrz. Kontrnatarcie nastąpiło w kilku kierunkach, zmuszając Ukraińców do wycofania się[1][6]. W ręce Polaków i Czechów dostał się "czołg" (zepsuł się w trakcie boju[1]), prezentowany w centrum wsi jako zdobycz wojenna[6].
W czasie bitwy doszło do spalenia niemal całej części Kupiczowa zamieszkanej zwarcie przez Ukraińców (ulicy odchodzącej od centrum w kierunku północno-wschodnim)[6].
Walki zaczepne
26 listopada 1943 r. na prośbę ludności czeskiej oddział partyzancki AK por. Władysława Czermińskiego,, Jastrzębia” rozpędził bojówki UPA znajdujące się w Dażwie i ewakuował Czechów do Kupiczowa (gm. Kupiczów)[7].
W końcu listopada 1943 r. oddział samoobrony z ośrodka w Kupiczowie zaatakował placówkę UPA w Nyrach, zagrażającą kupiczowskiemu ośrodkowi, wypierając UPA ze wsi. Wieś się spaliła[8]
Dalsze losy Kupiczowa
Kupiczów został podporządkowany bazie polskiej samoobrony w Zasmykach, przyjmując wielu polskich uchodźców i stając się bazą wypadową dla AK. We wsi założono szpital partyzancki i wzmocniono siłę polskiej załogi do 100 ludzi. 25 grudnia 1943 doszło do pozorowanego ataku UPA na Kupiczów, w wyniku którego zginął jeden akowiec[6] (główny atak UPA wyprowadziła na miejscowości Janówka, Stanisławówka i Radomle)[9].
- Osobny artykuł: Zbrodnia w Janówce.
14 kwietnia 1944 Armia Czerwona zajęła wieś[6].
Według Władysława i Ewy Siemaszków ukraińscy nacjonaliści zamordowali w Kupiczowie 2 Polaków, 14 Żydów i 14 Czechów[10].
Upamiętnienie
Od 2017 roku obronę Kupiczowa przed UPA upamiętnia tablica przy Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie[11].
Przypisy
- ↑ a b c d e f Śladewska 2010 ↓, s. 26.
- ↑ a b c d e f g h Motyka 2006 ↓, s. 284-285.
- ↑ Śladewska 2010 ↓, s. 23.
- ↑ Siemaszko i Siemaszko 2000 ↓, s. 342-343.
- ↑ a b c Siemaszko i Siemaszko 2000 ↓, s. 343.
- ↑ a b c d e f g Siemaszko i Siemaszko 2000 ↓, s. 344.
- ↑ WładysławW. Siemaszko WładysławW., EwaE. Siemaszko EwaE., Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej Wołynia: 1939-1945, Warszawa: Wydawn. von Borowiecky, 2004, s. 341, ISBN 978-83-87689-34-6 [dostęp 2024-07-31] .
- ↑ WładysławW. Siemaszko WładysławW., EwaE. Siemaszko EwaE., Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej Wołynia: 1939-1945, Warszawa: Wydawn. von Borowiecky, 2004, s. 348, ISBN 978-83-87689-34-6 [dostęp 2024-07-31] .
- ↑ Śladewska 2010 ↓, s. 27.
- ↑ Siemaszko i Siemaszko 2000 ↓, s. 345.
- ↑ Polacy walczący z banderowcami upamiętnieni na Grobie Nieznanego Żołnierza. polska-zbrojna.pl, 2017-11-09. [dostęp 2024-06-29]. (pol.).
Bibliografia
- Władysław Siemaszko, Ewa Siemaszko: Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej Wołynia 1939-1945. Warszawa: von Borowiecky, 2000. ISBN 83-87689-34-3.
- Grzegorz Motyka: Ukraińska partyzantka 1942-1960. Działalność Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów i Ukraińskiej Powstańczej Armii. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN, Oficyna Wydawnicza RYTM, 2006. ISBN 83-88490-58-3.
- Monika Śladewska. Baza samoobrony w czeskim Kupiczowie na Wołyniu. „Biuletyn Informacyjny”. 105 (1), 2010. ISSN 1234-0944. (pol.).
- p
- d
- e
Polska samoobrona na Wołyniu |
|
---|---|
Polska samoobrona w województwach lwowskim, tarnopolskim i stanisławowskim | |
Dowódcy samoobrony |
|
- Zobacz też: Ludobójstwo nacjonalistów ukraińskich dokonane na obywatelach polskich wg miejscowości, Zbrodnie nacjonalistów ukraińskich wg powiatu
- p
- d
- e
- Adamówka (powiat dubieński)
- Adamówka (powiat kowelski)
- Aleksandrówka (powiat kowelski)
- Aleksandrówka (powiat łucki)
- Aleksandrówka (powiat sarneński)
- Andresówka
- Andrzejówka
- Antonówka (powiat kostopolski)
- Antonówka (powiat rówieński)
- Antonówka (powiat sarneński)
- Apanowszczyzna
- Banasówka
- Barbarówka
- Barmaki
- Beata
- Berestowiec
- Berezowicze
- Bereźne
- Białaszówka
- Białka
- Białogródka
- Biczal
- Biskupicze Górne
- Błażenik
- Bodiaczów
- Bojarka
- Bokujma
- Borki
- Borowa
- Borówka
- Bortnica
- Boruchów
- Brany
- Brzezina (powiat dubieński)
- Brzezina (powiat łucki)
- Brzezina (powiat sarneński)
- Buda
- Buderaż
- Budy
- Budy Ossowskie
- Budki Borowskie
- Budki Łowiskie
- Buniawa
- Cecylówka
- Chiniówka
- Chołoniewicze
- Chrynów
- Czajczyńce
- Czartorysk
- Czerewacha
- Czestny Krest
- Czetwertnia
- Czmykos
- Czołnica Nowa
- Daniłówka
- Datyń
- Dąbrowa
- Derażne
- Dermanka (powiat kostopolski)
- Dermanka (powiat łucki)
- Dębina
- Dmitrówka
- Dominopol
- Drańcza Polska
- Dubrowa
- Dunaj
- Dworzec
- Eliaszówka
- Elizawetpol
- Fiodorpol
- Fundum
- Gaj
- Głęboczyca
- Głuboczanka
- Górna
- Grabina
- Grabowo
- Grobelki
- Grzybowica
- Gucin
- Gurów
- Halinówka
- Hały
- Helenówka
- Hołoby
- Hranie
- Hucisko Garncarskie
- Hucisko Pikulskie
- Hulewicze
- Hurby
- Huta Antonowiecka
- Huta Stara
- Huta Stepańska
- Iserna
- Janin
- Jankowce
- Janowa Dolina
- Janówka (powiat dubieński)
- Janówka (powiat kostopolski)
- Janówka (powiat kowelski)
- Jarosławicze
- Jasienówka
- Jasiniec
- Jaworówka
- Jerzyn
- Jesionówka
- Jeziorany Szlacheckie
- Joanów
- Józefin
- Jurydyka
- Kadobyszcze
- Kalinowiec
- Kalinówka
- Kamieniucha
- Kamilówka
- Karczunek
- Karolówka
- Karpiłówka
- Katerynówka
- Kąty (powiat lubomelski)
- Kiryłówka
- Kisielin
- Kisielówka
- Klepaczów
- Kohylno
- Kołki
- Kołmaczówka
- Kołodno
- Koniuchy (Wołyń)
- Konstantynów
- Koszów
- Kotiaczyn
- Kowalówka
- Kowbań
- Koziatyn
- Koźlenicze
- Kropiwszczyzna
- Kryczylsk
- Krymno
- Krzemieniec (powiat horochowski)
- Krzywucha
- Kupowalce
- Kustycze
- Kuty (powiat krzemieniecki)
- Lachów (powiat włodzimierski)
- Lachów (powiat zdołbunowski)
- Laski
- Laszówka
- Ledochówka
- Leonówka
- Libanówka
- Liniów
- Lipniki
- Lipniki Maszczańskie
- Litogoszcze
- Litowiszcze
- Lityn
- Lubieszów
- Ludmiłpol
- Ludwiszyn
- Lulówka Węgierszczyzna
- Łamane
- Łanowce (Wołyń)
- Łobaczówka
- Łopateń
- Łowiszcze
- Łuck
- Łysin
- Majdan (powiat koszyrski)
- Majdan (powiat kowelski)
- Majdan (powiat zdołbunowski)
- Majdańska Huta
- Maniów
- Marcelówka
- Maria Wola
- Marianówka
- Marianpol
- Markostaw
- Markowicze
- Matwiejowce
- Medwedówka
- Michałówka
- Mielnica
- Mikołajówka (powiat dubieński)
- Mikołajówka (powiat włodzimierski)
- Mikołajpol
- Mikulicze
- Mirosława
- Mizocz
- Moczułki
- Mohylno
- Mokrzec
- Myślina
- Niemilia
- Nosowica Nowa
- Nowa Liniówka
- Nowiny
- Nowiny Czeskie
- Nowy Dwór
- Obeniże
- Obórki
- Okopy
- Oktawin
- Omelanka
- Olesk
- Ołyka
- Orlęta
- Orzeszyn
- Orżew
- Osada Kielecka
- Osieczniku
- Ostróg
- Ostrówki
- Ożdzary
- Ożgów
- Parośla I
- Pełcza
- Pendyki
- Perełysianka
- Perespa
- Pępków
- Piaseczno
- Pieńki Pendyckie
- Piński Most
- Pisarzowa Wola
- Płoteczno
- Pniaki
- Poddębce
- Podiwanówka
- Podryże
- Polanówka
- Polany
- Police
- Poluchno
- Poryck
- Potutorów
- Poznanka
- Przebraże
- Przewały
- Pułhany
- Pustomyty
- Rachmanów
- Radochówka
- Radomle
- Radoszówka
- Rejmontówka
- Równo
- Różyn
- Rudnia
- Rudnia Bobrowska
- Rusinowe Beresteczko
- Rybcza
- Sadów
- Sądowa
- Siedlisko
- Siekierzyce
- Sielec
- Sieniawka
- Siomaki
- Skalenica
- Słowikówka
- Smolary
- Smołowa
- Sochy
- Sokołówka
- Soroczyn
- Soszniki
- Stachów
- Stachówka
- Stanisławów
- Staryki
- Stasin
- Staweczki
- Stawki
- Stężarzyce
- Stołbiec
- Stożek
- Strzelecka
- Sucha Łoza
- Suchodoły
- Swojczów
- Szelwów
- Szeroka
- Szkrobotówka
- Szopy
- Szury
- Szwoleżerów
- Świętocin
- Świnarzyn
- Świniuchy
- Świnodebry
- Świszczów
- Tajkury
- Taraż
- Targowica
- Teresin
- Tomaszów
- Trystak
- Tuliczów
- Tur
- Turówka
- Twerdynie
- Tworymierz
- Ugły
- Uhrynów
- Ułanówka
- Urszulin
- Uściług
- Użanie
- Werbcze Duże
- Werbeń
- Wielick
- Wielkie
- Werbiczno
- Wiktorówka (powiat kowelski)
- Wiktorówka (powiat włodzimierski)
- Wilcze
- Wilia
- Wiśniowiec
- Władysławówka (powiat włodzimierski)
- Włodzimierz Wołyński
- Wola Ostrowiecka
- Wołczak
- Wólka Porska
- Wólka Sadowska
- Worobin
- Worotniów
- Wujkowicze
- Wyczymir
- Wydranka
- Wygranka
- Wyrka
- Wyszogródek
- Wyżwa
- Zabara (powiat horochowski)
- Zabara (powiat krzemieniecki)
- Zabołotce
- Zaborol
- Zachorów Nowy
- Zadąbrowie
- Zagaje
- Zagaje-Dąbrowa
- Zahorce
- Zahorów Stary
- Zajęczyce
- Zaleśce
- Załuże
- Zamlicze
- Zamłynie
- Zamostecze
- Zarudzie
- Zastawie
- Zaturce
- Zawały Las
- Zboryszów Nowy
- Zielony Dąb
- Ziemlica
- Złaźne
- Złoczówka
- Znamiarówka
- Zofiówka
- Zygmuntówka
- Żdżary Duże
- Żmudcze
- Żurawiec
- Andryjanów
- Anielówka
- Arłamowska Wola
- Baligród
- Baranie Peretoki
- Barszczowice
- Bartatów
- Barysz
- Basznia Góra
- Bazar
- Bednarów
- Bednarówka
- Bełz
- Berbeki
- Berdychów
- Berezowica Mała
- Bereźnica
- Bereźnica Szlachecka
- Biała (powiat czortkowski)
- Biała (powiat tarnopolski)
- Białe
- Bieniawa
- Bitków
- Błyszczanka
- Bobulińce
- Bohorodczany Stare
- Bohorodczyn
- Boków
- Bołdury
- Bołożynów
- Bołszowce
- Boratyn
- Borownica
- Borynia
- Bronowice
- Broszniów-Osada
- Bruchnal
- Bruckenthal
- Brusno Nowe
- Bryń
- Bryńce Zagórne
- Brzeżawa
- Budyłów
- Budzyń
- Burakówka
- Buszcze
- Bybło
- Byczkowce
- Byszów
- Bóbrka
- Cebrów
- Chlebowice Świrskie
- Chochoniów
- Chodaczków Mały
- Chodaczków Wielki
- Chomiakówka
- Chorobrów
- Choronów
- Chorostków
- Chrusno Stare
- Ciemierzyńce
- Cieszanów
- Cucyłów
- Cygany
- Czarna
- Czarnokońce Wielkie
- Czarnokoniecka Wola
- Czernica (rejon brodzki)
- Czernilawa
- Czerniszówka
- Czerwonogród
- Czołhany
- Czukiew
- Danilcze
- Daszawa
- Delejów
- Derewnia
- Derżów
- Dmytrów
- Dobromirka
- Dobrosin
- Dobrotwór
- Dolina
- Dołha Wojniłowska
- Dołhe
- Dołżanka
- Dorożów
- Drohomyśl
- Dryszczów (powiat brzeżański)
- Dryszczów (powiat rohatyński)
- Dubie
- Dublany
- Dubowica
- Dydiowa
- Dyniska
- Dytiatyn
- Dzibułki
- Dziedziłów
- Dźwiniacz
- Dżurków
- Dżurów
- Eleonorówka
- Firlejów
- Fraga
- Gaje Wielkie
- Germakówka
- Gliniany
- Głęboczek
- Gołogóry
- Grabicz
- Grabowiec
- Grzęda
- Hanaczów
- Herbutów
- Hinowice
- Hińkowce
- Hleszczawa
- Hlibów
- Hnidawa
- Hnilice Wielkie
- Hołhocze
- Hołosków
- Hołyń
- Horodyszcze
- Horpin
- Hoszany
- Hrusiatycze
- Hryniowce
- Hucisko
- Hucisko Brodzkie
- Humenów
- Huta Pieniacka
- Huta Wierchobuzka
- Ihrowica
- Iławcze
- Iwanówka (powiat skałacki)
- Iwanówka (powiat trembowelski)
- Jabłonów
- Jamelna
- Jasiel
- Jaśniska
- Jazienica Polska
- Jazienica Ruska
- Jezierzany
- Kadłubiska
- Kamionka Wielka
- Karolówka
- Katarynice
- Kłodno Wielkie
- Kluwińce
- Kniaże
- Kobaki
- Kobyłowłoki
- Kociubińczyki
- Kolędziany
- Kołtów
- Komarno
- Komarów
- Kondratów
- Koniuchów
- Koniuszki Tuligłowskie
- Konstantynówka
- Kopanka
- Kopyczyńce
- Korościatyn
- Kosmacz
- Kosów Huculski
- Kozówka
- Krasne
- Krechów
- Krosienko
- Kruhów
- Krupsko
- Kubajówka
- Kułakowce
- Kupcze
- Kupiczwola
- Kuropatniki
- Kurzany
- Kutkowce
- Kuty (Pokucie)
- Kutyska
- Lacka Wola
- Landestreu
- Laskowce
- Latacz
- Lelechówka
- Leszczańce
- Leszczatów
- Leszczowate
- Lipica Górna
- Lipsko
- Lisko
- Lubienie
- Lubliniec Stary
- Ludwikówka
- Ładyczyn
- Łahodów
- Łanowce (Podole)
- Łany (powiat lwowski)
- Łany (powiat stanisławowski)
- Łany Polskie
- Łany Sokołowskie
- Łapajówka
- Łokieć
- Łoszniów
- Łozowa
- Łozówka
- Łuczyce (powiat przemyski)
- Łuczyce (powiat sokalski)
- Łuczyńce
- Łysiec
- Machliniec
- Machnów
- Machnówek
- Majdan (powiat drohobycki)
- Majdan (powiat kopyczyniecki)
- Majdan Górny
- Majdan Pieniacki
- Majdan Stary
- Maleniska
- Małnowska Wola
- Markowa (powiat nadwórniański)
- Markowa (powiat podhajecki)
- Maruszka
- Maziarnia Wawrzkowa
- Michałówka (powiat jarosławski)
- Michałówka (powiat rawski)
- Mieczyszczów
- Mielnów
- Mikłaszów
- Mikuliczyn
- Milatyn Nowy
- Milno
- Miłków
- Mitulin
- Młyniska (powiat trembowelski)
- Młyniska (powiat żydaczowski)
- Mogielnica
- Mokrotyn
- Mołodyłów
- Moosberg
- Mosty Wielkie
- Mszaniec
- Muczne
- Mukanie
- Mytnica
- Nadorożna
- Nagórzanka
- Nagórzany
- Narol
- Netreba
- Niedzieliska
- Niedźwiednia
- Niegowce
- Niemirów
- Niżniów
- Nowa Wieś
- Nowica
- Nowiny Horynieckie
- Nowosielce
- Nowosielce-Gniewosz
- Nowosielica
- Nowosiółka Biskupia
- Obarzańce
- Obydów
- Opłucko
- Oryszkowce
- Ostapie
- Ostrowczyk
- Ostrów (powiat sokalski)
- Ostrów (powiat stanisławowski)
- Ożomla
- Pacyków
- Pajówka
- Palikrowy
- Pałahicze
- Panasówka
- Pańkowce
- Panowice
- Parchacz
- Pasieczna (powiat nadwórniański)
- Pasieczna (powiat stanisławowski)
- Pawełcze
- Pawlikówka
- Pawłów
- Perehińsko
- Perekosy
- Piaski
- Piłatkowice
- Pistyń
- Plichów
- Płaucza Mała
- Płaucza Wielka
- Pniów
- Pobereże
- Pobocz
- Pobużany
- Podciemno
- Podczahryk
- Podhajczyki
- Podjarków
- Podkamień (powiat brodzki)
- Podkamień (powiat rohatyński)
- Podmichale
- Podszumlańce
- Pohonia
- Polana
- Poluchów Wielki
- Połowce
- Pomorzany
- Potoczyska
- Potok Czarny
- Potok Złoty
- Potonice
- Poturzyca
- Powitno
- Poznanka Hetmańska
- Presowce
- Probużna
- Prusinów
- Przerośl
- Pszeniczniki
- Puków
- Putiatyńce
- Puźniki
- Pyszówka
- Rafajłowa
- Rakowa
- Reihau
- Rekliniec
- Rohaczyn
- Romanówka
- Ropienka
- Rosochowaciec
- Rozdół
- Ruda
- Ruda Brodzka
- Ruda Sielecka
- Rudka
- Rumno
- Ruzwiany
- Rybno
- Rzeczyca
- Rzepińce
- Rzyczki
- Sadzawki
- Sapahów
- Sapohów
- Sarnki Dolne
- Schodnica
- Siekierzyńce
- Sielec Bieńków
- Siemianówka
- Siemiginów
- Sieniawa
- Skole
- Skorodyńce
- Skoromochy Stare
- Skwarzawa
- Sławentyn
- Słoboda Konkolnicka
- Słobódka Bołszowiecka
- Słobódka Koszyłowiecka
- Słobódka Muszkatowiecka
- Słobódka Strusowska
- Słobódka Turylecka
- Sokole
- Sokolniki Górskie
- Sokołów
- Sokołówka
- Sołotwina
- Sorocko
- Soroki
- Stadnica
- Staje
- Stanisławówka
- Stańkowa
- Stare Sioło
- Stefanówka
- Stojanów
- Stołpin
- Stradcz
- Strychańce
- Strzeliska Nowe
- Strzeliska Stare
- Strzemień
- Suchodół
- Suchowola
- Susułów
- Suszczyn
- Suszno
- Synowódzko Wyżne
- Szarańczuki
- Szczepiatyn
- Szczerzec (powiat lwowski)
- Szczerzec (powiat rawski)
- Szerokie Pole
- Szeszory
- Szpikłosy
- Szumlany
- Szutromińce
- Szybalin
- Szypowce
- Świdowa
- Świrz
- Targowica
- Tarnawa Wyżna
- Tarnoszyn
- Tarnowica Polna
- Tartaków
- Terezja
- Tiutków
- Tłusteńkie
- Tomaszowce
- Topolnica Szlachecka
- Torskie
- Touste
- Toustobaby
- Trędowacz
- Trościaniec (powiat brzeżański)
- Trościaniec (powiat buczacki)
- Trójca
- Tuczna
- Tudorów
- Tumirz
- Turza Wielka
- Tyśmienica
- Uhnów
- Uhrynów (powiat sokalski)
- Uhrynów (powiat stanisławowski)
- Uhryń
- Uhryńkowce
- Ulhówek
- Ulicko-Seredkiewicz
- Ulwówek
- Uniów
- Uście Zielone
- Uścieczko
- Warchoły
- Wasylków
- Wasylów Wielki
- Weleśnica
- Weleśniów
- Wełdzirz
- Werbka
- Wiązowa
- Wiązownica
- Wicyń
- Wierczany
- Wierzbowiec
- Wierzbów
- Wierzchnia
- Winograd
- Witków Nowy
- Wojsławice
- Wola Wysocka
- Wolica
- Wolica Komarowa
- Wołczków
- Wołczyszczowice
- Wołkowyja
- Wołków (powiat lwowski)
- Wołków (powiat przemyślański)
- Wołodź
- Wołosów
- Wołoszcza
- Worochta (powiat nadwórniański)
- Worochta (powiat sokalski)
- Wróblaczyn
- Wulka Żmijowska
- Wysocko Wyżne
- Wysoczanka
- Wyżłów
- Zaborze
- Zagórze
- Zalesie Koropieckie
- Zaleszczyki Małe
- Zaleszczyki Stare
- Zalipie
- Załoźce
- Załucze
- Zapust Lwowski
- Zastawcze
- Zatyle
- Zatwarnica
- Zawadówka
- Zawałów
- Zazdrość
- Zbadyń-Kutenberg
- Złotniki
- Zofiówka
- Żabie
- Żarków
- Żełdec
- Żernica
- Żniatyn
- Żubracze
- Żubrzyca
- Żupanie
- Żurów
- Chłaniów
- Gozdów
- Kryłów
- Łubcze
- Nabróż
- Nieledew
- Obrowiec
- Oszczów
- Poturzyn
- Smoligów
- Stara Wieś
- Techlów
- Terebin
- Terebiniec
- Władysławin
- Żabcze
- Zbrodnie nacjonalistów ukraińskich według powiatu
- Polska samoobrona na Kresach Płd.-Wsch.