Mokenowie

Mokenowie
Moken
ilustracja
Populacja

6 tys. (Moken i Moklen)

Miejsce zamieszkania

archipelag Mergui (Mjanma), Tajlandia

Język

moken, birmański, tajski, malajski

Grupa

ludy austronezyjskie

Pokrewne

Moklenowie

Mokenowie[1][2], Moken (Mawken, Morgan)[3][4] – lud austronezyjski zamieszkujący przede wszystkim archipelag Mergui u wybrzeży Mjanmy, a także niektóre wyspy na terytorium Tajlandii[5]. Łączna liczebność ludów Moken i Moklen wynosi 6 tys. osób (4 tys. w Mjanmie, 2 tys. w Tajlandii; dane szacunkowe z 2007 r.)[6][7].

Tradycyjnie prowadzą koczowniczy, łowiecko-zbieracki tryb życia i są silnie związani z morzem[5]. Bywają rozpatrywani łącznie z ludami Orang Laut i Urak Lawoi’ (Urak Lawoik), a także odległymi Badżawami[8][9]. Wraz z nimi należą do grupy tzw. Morskich Cyganów[8].

Posługują się językiem moken z wielkiej rodziny austronezyjskiej[10][11]. W użyciu są też inne języki, takie jak birmański, tajski i malajski[12].

Inne określenia tej grupy etnicznej to „Salon” (Selon, Selong, Selung, Silung; określenie birmańskie) i „Chao Le” (ชาวเล) lub „Chao Nam” (ชาวน้ำ) (nazwy w języku tajskim)[13]. Obie wspomniane nazwy tajskie są też odnoszone do ludu Urak Lawoi’[14].

Są blisko spokrewnieni z ludem Moklen, lecz nie są z nimi tożsami pod względem kultury i języka; Moklenowie zamieszkują wyłącznie kontynentalną Tajlandię i przyległe wyspy (prowincje Phang Nga i Phuket), a języki moken i moklen nie są dobrze wzajemnie zrozumiałe[15]. Ludność Urak Lawoi’ bywa mylona z Mokenami, ale jest to wyraźnie odrębna grupa etniczna, a ich język jest znacznie bliżej spokrewniony z malajskim[16].

Przypisy

  1. ↑ Janusz Kamocki: Etnologia ludów pozaeuropejskich: zarys. Kraków: Universitas, 2003, s. 31. ISBN 83-242-0149-1. OCLC 1424256189.
  2. ↑ Kazimierz Moszyński: Ludy zbieracko-łowieckie: ich kultura materialna oraz podstawowe wiadomości o formach współżycia zbiorowego, o wiedzy, życiu religijnym i sztuce. Kraków: Nakładem Państwowego Wydawnictwa Naukowego, 1951, s. 35. OCLC 69600806.
  3. ↑ Anderbeck 2012 ↓, s. 271.
  4. ↑ Moken. W: Gerald W. Fry, Gayla S. Nieminen, Harold E. Smith: Historical Dictionary of Thailand. Wyd. 3. Lanham: Scarecrow Press, 2013, s. 253. ISBN 978-0-8108-7802-0. OCLC 821067766. (ang.).
  5. ↑ a b Larish 2005 ↓, s. 513.
  6. ↑ Moken. Endangered Languages Project. [dostęp 2024-08-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2024-08-10)]. (ang.).
  7. ↑ Bradley 2007 ↓, s. 404.
  8. ↑ a b Sea Gypsies. W: Barbara A. West: Encyclopedia of the Peoples of Asia and Oceania. New York: Infobase Publishing, 2009, s. 717. ISBN 978-1-4381-1913-7. OCLC 370717954. (ang.).
  9. ↑ Leonard Y.L.Y. Andaya Leonard Y.L.Y., Leaves of the Same Tree: Trade and Ethnicity in the Straits of Melaka, Honolulu: University of Hawaiʻi Press, 2008, s. 173–174, DOI: 10.21313/hawaii/9780824831899.001.0001, ISBN 978-0-8248-3189-9, ISBN 978-0-8248-6940-3, OCLC 259735384, JSTOR: j.ctt6wqx14  (ang.).
  10. ↑ M. PaulM.P. Lewis M. PaulM.P., Gary F.G.F. Simons Gary F.G.F., Charles D.Ch.D. Fennig Charles D.Ch.D. (red.), Moken, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 18, Dallas: SIL International, 2015 [dostęp 2021-08-16] [zarchiwizowane z adresu 2015-09-29]  (ang.).
  11. ↑ Larish 2005 ↓, s. 513–514.
  12. ↑ Arunotai, Wongbusarakum i Elias 2007 ↓, s. 13.
  13. ↑ Nowak 1993 ↓, s. 230.
  14. ↑ Jacob Y. de Groot: Urak Lawoi’ Language and Social History. Phuket: Phuket Campus, Prince of Songkla University, 2012, s. 7. [dostęp 2024-08-11]. (ang.).
  15. ↑ Larish 2005 ↓, s. 513–514, 515.
  16. ↑ David W. Hogan, Stephen W. Pattemore: Urak Lawoi’: Basic Structures and a Dictionary. Canberra: Department of Linguistics, Research School of Pacific Studies, Australian National University, 1988, s. 1–4, seria: Pacific Linguistics C-109. DOI: 10.15144/PL-C109. ISBN 0-85883-385-9. OCLC 21586673. (ang.).

Bibliografia

  • Karl Anderbeck. The Malayic-speaking Orang Laut: Dialects and directions for research. „Wacana”. 14 (2), s. 265–312, 2012. DOI: 10.17510/wacana.v14i2.64. ISSN 2407-6899. OCLC 8773625975. [dostęp 2024-08-10]. (ang.). 
  • Narumon Arunotai, Supin Wongbusarakum, Derek Elias: Bridging the Gap between the Rights and Needs of Indigenous Communities and the Management of Protected Areas : Case Studies from Thailand : Surin Islands National Marine Park and the Moken, Tarutao National Marine Park and the Urak Lawoi. Bangkok: UNESCO Asia and Pacific Regional Bureau for Education, 2007, seria: Coastal region and small island papers 22. ISBN 92-9223-116-2. OCLC 299154043. [dostęp 2024-08-10]. (ang.).
  • David Bradley: East and Southeast Asia. W: Christopher Moseley (red.): Encyclopedia of the World’s Endangered Languages. Abingdon–New York: Routledge, 2007, s. 349–422. DOI: 10.4324/9780203645659. ISBN 978-0-7007-1197-0. OCLC 47983733. (ang.).
  • Michael D. Larish: Moken and Moklen. W: K. Alexander Adelaar, Nikolaus P. Himmelmann (red.): The Austronesian Languages of Asia and Madagascar. Abingdon–New York: Routledge, 2005, s. 513–533. DOI: 10.4324/9780203821121. ISBN 978-0-7007-1286-1. OCLC 53814161. (ang.).
  • Barbara S. Nowak: Selung/Moken. W: David Levinson (red.): Encyclopedia of World Cultures. T. 5: East and Southeast Asia. Boston: G.K. Hall, 1993, s. 230–233. ISBN 0-8168-8840-X. OCLC 22492614. (ang.).
  • LCCN: sh85082342
  • BnF: 13170906r
  • J9U: 987007558147005171