Modernistyczne osiedle na Niebuszewie-Bolinku

Modernistyczne osiedle

Widok na osiedle od strony zachodniej
Państwo	Polska
Województwo	zachodniopomorskie
Miasto	Szczecin
Dzielnica	Śródmieście, osiedle adm. Niebuszewo-Bolinko
Data budowy	1928–1936
Architekt	Gustav Gauss
Położenie na mapie Szczecina Modernistyczne osiedle
Położenie na mapie Polski Modernistyczne osiedle
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego Modernistyczne osiedle
53°26′52,4″N 14°32′51,0″E/53,447900 14,547500
Multimedia w Wikimedia Commons

Modernistyczne osiedle na Niebuszewie-Bolinku – osiedle mieszkaniowe o powierzchni ok. 10 ha, wybudowane w latach 1926–1936 na obszarze dzisiejszego osiedla administracyjnego Niebuszewo-Bolinko w Szczecinie.

W 1911 r. szczeciński magistrat nabył drogą kupna grunty położone w granicach dzisiejszych ulic: Niemcewicza, Krasińskiego, Orzeszkowej i Kołłątaja. W 1917 r. założono przedsiębiorstwo Stettiner Gemeinnützige Baugesellschaft^[a], któremu powierzono zadanie wzniesienia na zakupionych terenach osiedla spółdzielczego dla średniozamożnych rodzin. W 1921 r. do prac nad projektowaniem układu urbanistycznego i bloków mieszkalnych przystąpili szczecińscy przedstawiciele modernizmu – architekci Adolph Thesmacher i Gustav Gauss. Zaprojektowali oni kwartały z podwórzami wypełnionymi zielenią. Pierwsze kwartały wzniesiono w latach 1926–1927 wraz z dworcem kolejowym Szczecin Niebuszewo. Kolejnych dziewięć (I–IX) kwartałów zbudowano w latach 1928–1930, a ostatni (X) w latach 1935–1936^[1].

W czasie II wojny światowej częściowemu zniszczeniu uległy bloki przy dzisiejszych ul. Boguchwały 15-16^[2][3], przy ul. Asnyka 9 i Kołłątaja 10^[4][5] oraz przy ul. Kadłubka 21-23^[6]. Bloki przy ul. Asnyka 9 i Kołłątaja 10 odbudowano w uproszczonej formie: usunięto balkony, zamurowano wnęki balkonowe i wstawiono w nich okna^[7][8][5][9].

W klasyfikacji Archiwum MKZ Szczecin uwzględniono 10 kwartałów oznaczonych cyframi rzymskimi z zakresu I-X^[1]. Z nieznanych powodów nie uwzględniono najstarszych kwartałów, w tym kwartału przy dworcu Szczecin Niebuszewo zbudowanego w latach 1926–1927^[10].

Kwartały przy dworcu Niebuszewo

3- i 4-kondygnacyjne bloki ze stromymi dachami, opaskami wokół otworów okiennych i gzymsami dzielącymi elewacje. Wskutek termomodernizacji fasad niektóre bloki utraciły oryginalny detal architektoniczny na rzecz styropianowych imitacji lub wręcz symbolicznego zaznaczenia miejsca po nim innym kolorem farby^[11][12]. Bloki przy ul. Orzeszkowej i Kołłątaja wyróżniają się parterami obłożonymi w całości klinkierem i łukowatymi otworami okiennymi.

• 
  Fragment przydworcowych kwartałów przed modernizacją, 2010 r.
• 
  Boguchwały 10-12/Orzeszkowej 20
• 
  Boguchwały 9
• 
  Orzeszkowej 22-25
• 
  Kołłątaja 10-14a

Kwartał I

Granice: ul. Niemcewicza, Naruszewicza i Długosza^[1]. Wzdłuż ulicy Długosza zbudowano blok o fasadzie równoległej do ulicy. Wzdłuż ulicy Naruszewicza fasadę bloku przełamano charakterystyczną trójkątną wnęką z ogródkiem. Od strony ulicy Niemcewicza blok odsunięto od ulicy, tworząc przed nim rozległy ogródek. Narożnik Niemcewicza i Długosza tworzą starsze kamienice. Bloki 5-piętrowe, ostatnia kondygnacja ukryta w spadzistym dachu krytym dachówką ceramiczną. Największy z bloków, na narożniku Długosza i Naruszewicza, z przestrzeniami międzyokiennymi wykończonymi ryflowanym tynkiem i fasadą zróżnicowaną ryzalitami z wąskimi oknami klatki schodowej^[13]. Po remoncie elewacji otrzymał barwy jasnożółto-szare.

• 
  Blok główny, po lewej Długosza 14-17, po prawej Naruszewicza 7-8
• 
  Blok Naruszewicza 2, dalej Naruszewicza 3-6
• 
  Blok Naruszewicza 1
• 
  Widok ogólny, na pierwszym planie blok Niemcewicza 40

Kwartał II

Granice: ul. Naruszewicza, Krasińskiego, Karpińskiego i Heleny^[1]. Kwartał zabudowany dwuczęściowym blokiem. Część południowa, zbudowana na planie litery U, przylega do ulic Naruszewicza, Krasińskiego i Heleny. Część północna, zbudowana na planie litery T, znajduje się między ulicami Krasińskiego, Karpińskiego i Heleny. Od strony ulic Krasińskiego i Heleny do bloku przylegają ogródki. Modernistyczne bloki zbudowano w tym kwartale jako uzupełnienie pierzei kamienic przy narożniku Krasińskiego i Niemcewicza. Bloki 5-piętrowe, ostatnia kondygnacja ukryta w spadzistym dachu krytym dachówką ceramiczną. Przestrzenie międzyokienne wykończone ryflowanym tynkiem i fasadą zróżnicowaną ryzalitami z wąskimi oknami klatki schodowej. Po remoncie elewacji otrzymały barwy jasnożółto-szare^[14].

• 
  Heleny 12-16
• 
  Heleny 17-24 / Naruszewicza 17-18

Kwartały III i IV

Granice: ul. Naruszewicza, Heleny, podwórko między ulicami Heleny i Reja^[1]. Kwartał III to monolityczny blok przypisany do ul. Heleny 1-5. Kwartał IV to właściwie zespół 5 mniejszych bloków różniących się wystrojem elewacji. Blok przy ul. Reja 21 czteroosiowy z klinkierowym portalem. Blok przy ul. Reja 22 siedmioosiowy, ze środkowym ryzalitem udekorowanym klinkierowymi wzorami^[15]. Blok przy ul. Reja 23 8-osiowy, ze środkowym dwuosiowym ryzalitem obłożonym w całości klinkierem^[16]. Blok przy ul. Reja 24 nie odróżnia się od bloku nr 22^[15][17]. Podobnie blok nr 25 jest powtórzeniem (lustrzanym odbiciem) projektu bloku nr 22.

• 
  Kwartał III: Heleny 1-5
• 
  Kwartał IV: Reja 21-25
• 
  Reja 21
• 
  Reja 22
• 
  Reja 23
• 
  Reja 24

Kwartały V i VI

Granice: ul. Karpińskiego, Heleny, podwórko między ulicami Heleny i Reja^[1]. Kwartał V to monolityczny blok przypisany do ul. Heleny 6-11. Kwartał VI to właściwie zespół 5 mniejszych bloków różniących się wystrojem elewacji. Blok Reja 15 o dwóch czteroosiowych elewacjach. Bloki Reja 16, 17, 18 i 19 wyróżniają się 5-osiową elewacją, przy czym środkowa oś z oknami klatki schodowej umieszczona została w klinkierowym ryzalicie^[18]. W skrajnych osiach przestrzenie między oknami ozdobione cegłą klinkierową (w blokach nr 16 i 17 cegłę w czasie remontów zastąpiono płytkami klinkierowymi)^[19].

• 
  Kwartał V: Heleny 6-11
• 
  Kwartał VI: Reja 15-20

Kwartał VII

Granice: ul. Krasińskiego, Orzeszkowej i Karpińskiego^[1]. Od strony ulic Krasińskiego i Karpińskiego blok zabudowy zbudowany w przybliżeniu na planie litery V. Od strony ulicy Orzeszkowej krótki, wolnostojący, 2-klatkowy blok^[20].

• 
  Orzeszkowej 2-3
• 
  Krasińskiego 20-25
• 
  Orzeszkowej 4-9 (widok od Karpińskiego)

Kwartał VIII

Granice: ul. Reja, Orzeszkowej, Rodziewiczówny, Ejsmonda, Naruszewicza i Kołłątaja^[1]. Największy zespół bloków na całym osiedlu. Od strony ulicy Reja zabudowa równoległa do ulicy z charakterystycznym, cofniętym segmentem bloku z przejazdem bramnym ulicy Rodziewiczówny^[21]. Wzdłuż ulicy Rodziewiczówny blok równoległy do ulicy, cechujący się przestrzeniami międzyokiennymi ozdobionymi ryflowanym tynkiem i ryzalitami wykończonymi klinkierem. Od strony ulicy Orzeszkowej krótki, 3-klatkowy blok wolnostojący o klinkierowych ryzalitach klatek schodowych.

• 
  Reja 1-4
• 
  Reja 5-8
• 
  Reja 9-13
• 
  Rodziewiczówny 1-6
• 
  Orzeszkowej 12-14

Kwartał IX

Granice: ul. Rodziewiczówny, Ejsmonda, Naruszewicza, Kołłątaja^[1]. Kwartał tworzą bloki o fasadach równoległych do ulic. Od strony ulicy Rodziewiczówny kwartał otwiera się na dziedziniec. Bloki w tym kwartale wyróżniają się klinkierowymi ryzalitami klatek schodowych i klinkierową dekoracją niektórych przestrzeni między oknami poszczególnych pięter.

• 
  Rodziewiczówny 7-8
• 
  Ejsmonda 1-4
• 
  Naruszewicza 11-15a
• 
  Kołłątaja 15-19

Kwartał X

Powstał jako ostatni w latach 1935–1936; granice: Długosza, Naruszewicza, Kołłątaja i Niemcewicza^[1]. Modernistyczne bloki od ulic Długosza i Naruszewicza mają tu charakter obiektów dopełniających starszą zabudowę kamieniczną. Od strony ulicy Długosza 3-klatkowy blok z fasadą ozdobioną między oknami ryflowanym tynkiem. Od strony ulicy Naruszewicza trzy podobne do siebie, czteroosiowe bloki o prostych elewacjach.

• 
  Długosza 11-13
• 
  Naruszewicza 9, 10a i 10b
• 
  Naruszewicza 10a
• 
  Naruszewicza 10b