Micranthes

Micranthes
Ilustracja
Micranthes virginiensis
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

Saxifraganae

Rząd

skalnicowce

Rodzina

skalnicowate

Rodzaj

Micranthes

Nazwa systematyczna
Micranthes A. H. Haworth
Syn. Pl. Succ. 320. 1812[3][4]
Typ nomenklatoryczny

M. semipubescens A. H. Haworth[3]

Synonimy
  • Aulaxis Haw.
  • Dermasea Haw.
  • Heterisia Raf.
  • Hexaphoma Raf.
  • Hydatica Neck.
  • Ocrearia Small
  • Spatularia Haw.
  • Steiranisia Raf.[4]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Micranthes nivalis
Micranthes tolmiei

Micranthes – rodzaj roślin z rodziny skalnicowatych (Saxifragaceae). Obejmuje 84 gatunki[4]. Tradycyjnie rośliny te włączane były z powodu podobieństwa morfologicznego do rodzaju skalnica Saxifraga w randze sekcji. Okazały się jednak odlegle spokrewnione, choć należą do tej samej rodziny. Rosną na półkuli północnej – w Europie, Azji i Ameryce Północnej w strefie podbiegunowej oraz na obszarach górskich w strefie umiarkowanej[4]. Rodzaj najbardziej zróżnicowany jest w Ameryce Północnej, gdzie rośnie 45 gatunków[5]. W Polsce w Tatrach i Karkonoszach występują dwa gatunki rodzime z tego rodzaju (przy czym tradycyjnie w krajowym piśmiennictwie wciąż zaliczane są do rodzaju Saxifraga, czego wynikiem są ich nazwy zwyczajowe) – skalnica jastrzębcowata M. hieraciifolia i skalnica śnieżna M. nivalis[6].

Morfologia

Micranthes stellaris
Pokrój
Rośliny zielne, czasem kłączowe, nierzadko z rozłogami, zwykle owłosione, czasem nagie. Kłącze i szyja korzeniowa pokryte łuskami, czasem też z bulwkami. Łodygi prosto wzniesione, bezlistne, osiągają od 2 do 125 cm wysokości[5].
Liście
Tylko odziomkowe, tylko u M. tolmiei także łodygowe, ale skupione u nasady łodygi. Liście bez przylistków, zwykle ogonkowe, rzadziej siedzące. Blaszka zaokrąglona, nerkowata, jajowata, łopatkowata, trójkątna, rombowata, lancetowata, eliptyczna lub równowąska. Całobrzega, kabowana, ząbkowana, piłkowana lub klapowana, z użyłkowaniem liścia pierzastym lub dłoniastym[5].
Kwiaty
Zebrane w wierzchotki lub wiechy wierzchotkowe, często wsparte przysadkami. Hypancjum wolne lub częściowo tylko przyległe do zalążni, zwykle zielone, rzadziej fioletowe. Kielich i korona 5–krotne, działki i płatki wolne. Działki zielone, czasem z czerwieniejącymi końcami. Płatki mają najczęściej kolor biały lub kremowy, rzadziej żółtawy, zielonkawy, fioletowy, różowy lub czerwonoróżowy, często są pokryte żółtozielonymi lub pomarańczowymi kropkami. W kwiatach jest 10 pręcików, o nitkach cienkich, spłaszczonych lub maczugowatych. Zalążnię tworzą dwa owocolistki wolne lub zrośnięte zwykle do połowy długości, każdy z własną szyjką słupka[5].
Owoce
Wielonasienne torebki (ew. mieszki) zwieńczone dwoma, rzadziej trzema dzióbkami[5]. Nasiona brązowe, eliptyczne lub jajowate, podłużnie żeberkowane[5].
Rodzaje podobne
Mimo odległego pokrewieństwa i istotnych różnic dotyczących cech budowy mikroskopowej (pyłku, zarodków i nasion)[7] bardzo podobne pod względem budowy makroskopowej są rośliny z rodzaju skalnica Saxifraga. Morfologicznie różnią się one obecnością liści łodygowych (czasem zredukowanych) oraz nasionami gładkimi lub brodawkowanymi, nigdy nie żeberkowanymi[5].

Systematyka

Rośliny tu zaliczane tradycyjnie wyodrębniane były w randze sekcji Micranthes w obrębie rodzaju skalnica Saxifraga. Włączanie ich do tego rodzaju czyni z niego jednak takson polifiletyczny – ta grupa gatunków, mimo morfologicznych podobieństw do skalnic, okazała się z nimi względnie odlegle tylko spokrewniona. Rodzaj Micranthes należy bowiem do kladu Heucheroides, w obrębie którego jest siostrzany względem pary rodzajów śledziennica Chrysosplenium i peltobojkinia Peltoboykinia. Jest też bliżej spokrewniony z większością rodzajów rodziny niż z rodzajem Saxifraga[7][5].

Wykaz gatunków[4]

Nazwy polskie na podstawie:[8]

  • Micranthes apetala (Piper) Small
  • Micranthes aprica (Greene) Small
  • Micranthes astilboides (Losinsk.) Tkach
  • Micranthes atrata Losinsk.
  • Micranthes brachypetala (Malyschev) Tkach
  • Micranthes bryophora (A.Gray) Brouillet & Gornall
  • Micranthes californica (Greene) Small
  • Micranthes calycina (Sternb.) Gornall & H.Ohba
  • Micranthes careyana (A.Gray) Small
  • Micranthes caroliniana (A.Gray) Small
  • Micranthes cismagadanica (Malyschev) Tkach
  • Micranthes clavistaminea Losinsk.
  • Micranthes clusii (Gouan) Fern.Prieto, Vázquez, Vallines & Cires
  • Micranthes davidii (Franch.) Losinsk.
  • Micranthes davurica (Willd.) Small
  • Micranthes divaricata Losinsk.
  • Micranthes dungbooi (Engl. & Irmsch.) Gornall & H.Ohba
  • Micranthes eriophora (S.Watson) Small
  • Micranthes ferruginea (Graham) Brouillet & Gornall
  • Micranthes foliolosa (R.Br.) Gornall
  • Micranthes fragosa (Suksd. ex Small) Small
  • Micranthes fusca (Maxim.) S.Akiyama & H.Ohba
  • Micranthes gageana (W.W.Sm.) Gornall & H.Ohba
  • Micranthes gaspensis (Fernald) Small
  • Micranthes gormanii (Suksd.) Brouillet & Gornall
  • Micranthes hieraciifolia (Waldst. & Kit. ex Willd.) Haw. – skalnica jastrzębcowata
  • Micranthes hitchcockiana (Elvander) Brouillet & Gornall
  • Micranthes howellii (Greene) Small
  • Micranthes idahoensis (Piper) Brouillet & Gornall
  • Micranthes integrifolia (Hook.) Small
  • Micranthes japonica (Boissieu) S.Akiyama & H.Ohba
  • Micranthes kermodei (Harry Sm. ex Wadhwa) Gornall & H.Ohba
  • Micranthes kikubuki (Ohwi) Tkach
  • Micranthes laciniata (Nakai & Takeda) S.Akiyama & H.Ohba
  • Micranthes lumpuensis (Engl.) Losinsk.
  • Micranthes lyallii (Engl.) Small
  • Micranthes manchuriensis (Engl.) Gornall & H.Ohba – skalnica mandżurska
  • Micranthes marshallii (Greene) Small
  • Micranthes melaleuca (Fisch. ex Spreng.) Losinsk.
  • Micranthes melanocentra (Franch.) Losinsk.
  • Micranthes merkii (Fisch. ex Sternb.) Elven & D.F.Murray
  • Micranthes mertensiana (Bong.) Rosend.
  • Micranthes mexicana (Engl. & Irmsch.) Brouillet & Gornall
  • Micranthes micranthidifolia (Haw.) Small
  • Micranthes nelsoniana (D.Don) Small
  • Micranthes nidifica (Greene) Small
  • Micranthes nivalis (L.) Small – skalnica śnieżna
  • Micranthes nudicaulis (D.Don) Gornall & H.Ohba
  • Micranthes oblongifolia (Nakai) Gornall & H.Ohba
  • Micranthes occidentalis (S.Watson) Small
  • Micranthes odontoloma (Piper) A.Heller
  • Micranthes oregana (Howell) Small
  • Micranthes pallida (Wall. ex Ser.) Losinsk.
  • Micranthes palmeri Bush
  • Micranthes paludosa (J.Anthony) Gornall & H.Ohba
  • Micranthes parvula (Engl. & Irmsch.) Losinsk.
  • Micranthes pensylvanica (L.) Haw. – skalnica pensylwańska
  • Micranthes petiolaris (Raf.) Bush
  • Micranthes pluviarum (W.W.Sm.) Gornall & H.Ohba
  • Micranthes pseudopallida (Engl. & Irmsch.) Losinsk.
  • Micranthes punctata (L.) Losinsk.
  • Micranthes purpurascens Kom.
  • Micranthes razshivinii (Zhmylev) Brouillet & Gornall
  • Micranthes redofskyi (Adams) Elven & D.F.Murray
  • Micranthes reflexa (Hook.) Small
  • Micranthes rhomboidea (Greene) Small
  • Micranthes rubriflora (Harry Sm.) Gornall & H.Ohba
  • Micranthes rufidula Small
  • Micranthes rufopilosa (Hultén) D.F.Murray & Elven
  • Micranthes sachalinensis (F.Schmidt) S.Akiyama & H.Ohba
  • Micranthes spicata (D.Don) Small
  • Micranthes staminosa (Shlotg. & Vorosch.) Tkach
  • Micranthes stellaris (L.) Galasso, Banfi & Soldano – skalnica gwiazdowata
  • Micranthes subapetala (E.Nelson) Small
  • Micranthes svetlanae (Vorosch.) Tkach
  • Micranthes tempestiva (Elvander & Denton) Brouillet & Gornall
  • Micranthes tenuis (Wahlenb.) Small
  • Micranthes texana (Buckley) Small
  • Micranthes tilingiana (Regel & Tiling) Kom.
  • Micranthes tischii (Skelly) Brouillet & Gornall
  • Micranthes tolmiei (Torr. & A.Gray) Brouillet & Gornall
  • Micranthes unalaschcensis (Sternb.) Gornall & H.Ohba
  • Micranthes virginiensis (Michx.) Small – skalnica wirginijska
  • Micranthes zekoensis (J.T.Pan) Gornall & H.Ohba

Przypisy

  1. ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2023-01-23]  (ang.).
  2. ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2023-01-23]  (ang.).
  3. ↑ a b Micranthes A. H. Haworth. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2023-01-23].
  4. ↑ a b c d e Micranthes Haw.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2023-01-23].
  5. ↑ a b c d e f g h Luc Brouillet, Patrick E. Elvander: Micranthes Haworth. [w:] Flora of North America [on-line]. [dostęp 2023-01-23].
  6. ↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 161, ISBN 978-83-62975-45-7 .
  7. ↑ a b NataliaN. Tkach NataliaN., MartinM. Röser MartinM., Matthias H.M.H. Hoffmann Matthias H.M.H., Molecular phylogenetics, character evolution and systematics of the genus Micranthes (Saxifragaceae), „Botanical Journal of the Linnean Society”, 178 (1), 2015, s. 47–66, DOI: 10.1111/boj.12272 [dostęp 2023-01-22] .
  8. ↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 159-160. ISBN 978-83-925110-5-2.
Identyfikatory zewnętrzne (takson):
  • EoL: 2506843
  • Flora of China: 120479
  • Flora of North America: 120479
  • GBIF: 6447095
  • identyfikator iNaturalist: 72236
  • IPNI: 30006255-2
  • ITIS: 24402
  • NCBI: 759618
  • Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:30006255-2
  • Tela Botanica: 99770
  • identyfikator Tropicos: 40018555
  • CoL: 5RD3