Lillian Moller Gilbreth

Artykuł ten został zgłoszony do umieszczenia na stronie głównej w rubryce „Czy wiesz”.
Pomóż nam go sprawdzić: oceń zgłoszoną nominację.

Lillian Moller Gilbreth

Lillian Moller Gilbreth, 1921 r.
Data i miejsce urodzenia	24 maja 1878 r. Oakland
Data i miejsce śmierci	2 stycznia 1972 r. Phoenix
Zawód, zajęcie	psycholożka, inżynierka
Multimedia w Wikimedia Commons

Lillian Moller Gilbreth (ur. 24 maja 1878 r. w Oakland, zm. 2 stycznia 1972 r. w Phoenix) – amerykańska psycholożka, inżynierka, pionierka w stosowaniu psychologii do badań nad czasem i ruchem.

Urodziła się 24 maja 1878 r. w Oakland^[1] jako najstarsza z 9 dzieci. Skrajnie introwertyczna, korzystała z edukacji do domowej, którą zapewniali jej rodzice, a dopiero w wieku 9 lat poszła do publicznej szkoły. Ze względu na chorowitość matki, spoczywał na niej często obowiązek zajmowania się domem i młodszym rodzeństwem. Chociaż dodatkowo jej ojciec nie był zwolennikiem edukacji wyższej kobiet, ukończyła licencjat (1900 r.) i studia magisterskie (1902 r.)^[2] w dziedzinie literatury^[3] na University of California, Berkeley^[1] i była pierwszą kobietą, która wygłosiła na tej uczelni tzw. commencement speech na rozdaniu dyplomów dla swojego rocznika. Przewidywała dla siebie karierę nauczycielki^[2].

Pod wpływem męża Franka, który badał efektywność pracy, zaczęła również zajmować się to tematyką. Wspólnie adaptowali nauki społeczne do inżynierii przemysłowej, skupiając się na pracownikach, a nie czynnikach pozaludzkich^[1], przy czym ona sama była pionierką w stosowaniu psychologii do badań nad czasem i ruchem^[4]. Na potrzeby badań na efektywnością pracy, zajęła się psychologią stosowaną. W tej dziedzinie opublikowała w 1914 r. pracę doktorską, którą obroniła rok później na Brown University^[4].

Wraz z mężem używała nowatorskiego wówczas narzędzia, jakim był film, do analizowania działań i sugerowania usprawnień pod kątem efektywności pracy^[3]. Gilbrethowie wspólnie opracowali metodę badania przebiegu i czasu trwania ruchów roboczych^[4], która dostarczyła narzędzi do analizy ruchów i czasu ich trwania przy konkretnym zadaniu^[1]. Publikowała artykuły i pisała książki na ten temat wraz z mężem^[3], m.in. Motion Study (1911 r.). Jej wiedza psychologiczna uzupełniała perspektywę fizjologiczną i mechaniczną jej męża, co miało wpływ na książki Fatigue Study (1916 r.) and Applied Motion Study (1917 r.)^[1].

Po jego niespodziewanej śmierci w 1924 r., udała się w jego zastępstwie na konferencję, na którą miał jechać, i wygłosiła przemówienie w jego zastępstwie. W następnych latach kontynuowała wspólnie rozpoczętą pracę. Opublikowała m.in. książki The Home-Maker oraz Her Job and Management in the Home, a także projektowała kuchnie indywidualnie dostosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych. W okresie wielkiego kryzysu oraz II wojny światowej pracowała jako konsultantka dla rządu^[3]. Wykładała również na Purdue University (1935–1948), Newark College of Engineering (1941–1943) oraz University of Wisconsin (1955 r.)^[1].

W 1921 r. została pierwszą kobietą, którą przyjęto do Society for Industrial Engineers, a później jako pierwsza kobieta otrzymała Hoover Medal (1966 r.) za służbę publiczną oraz działalność na polu inżynierii przemysłowej. W 1984 r. National Society of Professional Engineers oraz American Psychological Association doprowadziły do wydania w USA znaczka pocztowego z jej podobizną. W 1995 r. została wprowadzona do National Women's Hall of Fame^[3].

Do jej najbardziej znanych innowacji należą półki w lodówce oraz kosz na śmieci otwierany nożnym pedałem^[3]. Ślub z Frankiem Gilbrethem wzięła w 1904 r.^[1] i wraz z nim miała 12 dzieci. Na podstawie historii dorastania w takim domu^[3] dwoje z jej dzieci (Frank Jr. i Ernestine) opublikowały humorystyczne książki autobiograficzne: Cheaper by the Dozen (1949 r.) oraz Belles on Their Toes (1950 r.), które zekranizowano w 1950 i 1952 r.^[1]

Zmarła 2 stycznia 1972 r. w Phoenix^[1].