Latoszyn

Latoszyn

wieś
Widok na Uzdrowisko
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	dębicki
Gmina	Dębica
Liczba ludności (2020)	1557[2]
Strefa numeracyjna	14
Kod pocztowy	39-200[3]
Tablice rejestracyjne	RDE
SIMC	0818255[4]
Położenie na mapie gminy wiejskiej Dębica Latoszyn
Położenie na mapie Polski Latoszyn
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Latoszyn
Położenie na mapie powiatu dębickiego Latoszyn
50°01′36″N 21°23′03″E/50,026667 21,384167[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Latoszyn – wieś uzdrowiskowa w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie dębickim, w gminie Dębica^[4].

Jest miejscowością położoną na pograniczu dwóch jednostek fizyko-geograficznych: Kotliny Sandomierskiej i Pogórza Karpackiego. Geologicznie Latoszyn leży na granicy dwóch jednostek tektonicznych Zapadliska Przedkarpackiego oraz Karpat Zewnętrznych. Przez miejscowość Latoszyn przepływa potok Ostra. Jest to prawobrzeżny dopływ Wisłoki, którego źródła znajdują się w lasach Głobikowej. Podstawowy układ drogowy w Latoszynie stanowi droga krajowa krajowa nr 94 – zaliczana do szlaku międzynarodowego. Drugim pod względem ważności ciągiem komunikacyjnym w Latoszynie jest droga powiatowa nr 1301 "Dębica – Latoszyn – Braciejowa"^[5].

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Latoszyn. W latach 1975–1998 administracyjnie należała do województwa tarnowskiego.

W 1287 książę krakowski Leszek Czarny nadał Latoszyn komesowi Czadrowi z rodu Gryfitów, który stał się protoplastą rodu Latoszyńskich^[6].

Nazwę miejscowości w zlatynizowanej staropolskiej formie Lathoschyn wymienia w latach (1470–1480) Jan Długosz w księdze Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis^[7] Długosz wymienia również właściciela miejscowości Mikołaja Latoszyckiego.

Latoszyńscy byli w posiadaniu wsi do początku XVII w. W 1611 zmarł Józef Latoszyński, poseł na sejmy, właściciel wsi od 1581. W XVIII w. i w pierwszej połowie XIX stulecia Latoszyn był w posiadaniu Morskich, a w latach 80. XIX w. i na początku XX w. Morawskich. W końcu lat 20. XX w. majątek liczył 262 ha i jego właścicielem był Roman Balko^[6].

Naturalne źródła mineralne były znane od bardzo dawna. Pisali o nich m.in. XVI-wieczny poeta Henryk Leciejewski czy też Ewaryst Andrzej Kuropatnicki w wydanej w 1786 książce o Galicji. W połowie XIX wieku powstał przy źródłach, zniszczony podczas I wojny światowej, zakład zdrojowo-kąpielowy^[8].

W 1932 za sprawą Wacława Krawczyka z Dębicy powstał nowy zakład leczniczy, a później kilka pensjonatów. Był to początek uzdrowiska, cieszącego się dużą popularnością. Leczono tu przede wszystkim choroby reumatyczne poprzez kąpiele siarczane i okłady borowinowe^[8].

Kres uzdrowiska nastąpił w latach 1944–1945, w wyniku działań wojennych łazienki zostały zniszczone a źródła zasypane. Po wojnie wykonano nowe odwierty. Badania wykazały, iż latoszyńskie zdroje są wartościowe pod względem zawartości składników mineralnych. W 1990 tutejsze wody zostały oficjalnie uznane za lecznicze^[8]. W 2012 sołectwu Latoszyn i sołectwu Podgrodzie został nadany status obszaru ochrony uzdrowiskowej ("Obszar Ochrony Uzdrowiskowej Latoszyn")^[9]. W 2018 wznowiono tutaj lecznictwo i eksploatację wód mineralnych^[10].

• 
  Dom Zdrojowy
• 
  Pijalnia wód mineralnych
• 
  Tężnia

Na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 października 2022 sołectwu Latoszyn oraz sołectwu Podgrodzie został nadany status uzdrowiska, które otrzymało nazwę „Uzdrowisko Latoszyn”^[11].

• Ruiny renesansowej wieży mieszkalnej z XVI w. wzniesionej na skarpie nad Wisłoką na terenie dawnego zespołu dworskiego. Wieża przetrwała jako piętrowy budynek zbudowany z cegły na planie prostokąta, przykryty dwuspadowym dachem. Na każdej kondygnacji znajdowało się jedno pomieszczenie. Parter posiada sklepienia kolebkowe. Po wybudowaniu nowego dworu wieża pełniła rolę lamusa. W połowie XX w. wokół wieży były dostrzegalne jeszcze fortyfikacje ziemne, ale obecnie są one nieczytelne. Nr rej.: A-231 z 14.10.1980 i z 20.10.1994
• Dwór z końca XIX w. z dobudowanym skrzydłem w 2 poł. XX w.
• Park krajobrazowy z końca XVIII w. z aleją grabową
• Kapliczka z napisem Roman Balka i data 1909

• Z Latoszyna pochodził Jan Latoszyński kanonik krakowski, doktor dekretów i rektor Akademii Krakowskiej, zmarły w 1494 ^[6].
• 15 stycznia 1880 w Latoszynie urodził się Alfred Spett, pułkownik saperów Wojska Polskiego.

• Latoszyn, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 212 .
• Latoszyn, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 98 .