Janina Krajewska

Janina Krajewska (ur. 4 listopada lub 1 grudnia 1901 w Łodzi, zm. 11 listopada 1960 tamże) – etnografka, założycielka i kierownik Muzeum Miejskiego w Gdyni, dyrektor Muzeum Etnograficznego w Łodzi.

W źródłach można odnaleźć dwie daty dzienne urodzin Janiny Krajewskiej: 4 listopada 1901 r.^[1] albo 1 grudnia 1901 r.^[2] Była córką Anny z Paszczyńskich i Bronisława, dyrektora fabryki. Miała siostrę Jadwigę^[1]. Krajewska w dzieciństwie przeszła ospę, która zostawiła na jej ciele trwałe ślady^[3]. Nigdy nie wyszła za mąż^[4].

Uczęszczała do Gimnazjum Realnego Żeńskiego Lucyny Siennickiej w Łodzi. W 1920 r. zdała maturę. Studiowała sinologię na Uniwersytecie Warszawskim, a także w latach 1923–1928 etnografię i archeologię. Była studentką Eugeniusza Frankowskiego, Stanisława Poniatowskiego, Stefana Czarnowskiego, Włodzimierza Antoniewicza^[1]. W 1927 r. otrzymała stypendium im. Haszewicza umożliwiające jej prowadzenie badań ludoznawczych. W 1929 r., po ukończeniu etnografii, przeniosła się na Uniwersytet Poznański; została asystentką profesora Frankowskiego, pod którego kierunkiem pisała pracę Mleko w wierzeniach i obrzędach ludu polskiego. Doktoryzowała się w 1930 r.^[2].

Po ukończeniu studiów odbywała praktykę w Muzeum Etnograficznym w Warszawie, pod opieką Frankowskiego. W latach 1931–1932 brała udział w wykopaliskach na terenie województwa łódzkiego, prowadzonych przez Zakład Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego oraz Miejskie Muzeum Etnograficzne w Łodzi^[2] (obecnie Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi).

W 1932 r. przeniosła się do Gdyni, gdzie zorganizowała Muzeum Miejskie przy ulicy Staromiejskiej^[2]. Była jego kierownikiem w latach 1934–1939 (do zajęcia Gdyni przez Niemców)^[5]. Tworzyła w nim trzy działy: etnograficzny, archeologiczny oraz historii rozwoju miasta Gdyni. Zbiorów muzealnych poszukiwała głównie na Kaszubach. Podczas ekspedycji skupiała się przede wszystkim na garncarstwie, rybołówstwie oraz wyrobach ze skóry^[2]. Prowadziła wykopaliska na Pomorzu, by wzbogacić ekspozycję archeologiczną. Zbierała też dokumentację na temat miasta^[6]. Przed nadejściem wojny przeniosła wszystkie zbiory do schronu^[2].

Po wybuchu II wojny światowej Janina Krajewska została wysiedlona z Gdyni, a następnie z Łodzi, po czym w 1940 r. przeprowadziła się do Warszawy^[2]. Pracowała jako urzędniczka w prywatnym biurze. Po powstaniu warszawskim wyjechała na Podhale. Wiosną 1945 r. została dyrektorem Muzeum Etnograficznego w Łodzi i po uporządkowaniu ocalałych zbiorów, w listopadzie 1945 r. zorganizowała stałą wystawę, której tematem przewodnim była kultura ludowa^[7]. W tym czasie Muzeum zostało połączone z Miejskim Muzeum Prehistorycznym, tworząc Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne^[8]. Prowadziła badania w Opoczyńskim, Łowickim, Rzeszowskim, Kieleckim oraz na terenie wsi Czarnocin i Jasień (województwo łódzkie). Zbierała materiały dotyczące rolnictwa, stroju (m.in. na temat stroju rawskiego i gostyńskiego)^[9], kompletowała eksponaty (nie tylko dla placówki łódzkiej, ale też dla muzeów w Kielcach, Łańcucie, Rapperswilu)^[10]. Z jej inicjatywy powstały dwa filmy krótkometrażowe: Garncarstwo w Medyni Głogowskiej i Zalesiu pow. łańcuckiego oraz Tkactwo w Czarnej pow. łańcuckiego^[11].

W 1948 r. prowadziła zajęcia w Wyższej Szkole Gospodarstwa Wiejskiego z zakresu etnografii. W latach 1950–1951 wykładała muzeologię na Uniwersytecie Łódzkim^[12].

W muzeum pracowała do 1954 r. W 1957 r. otrzymała stypendium PAN^[4]. Dostała propozycję pracy w muzeum w Lublinie, ale odrzuciła ofertę. Przez lata nie miała żadnej posady i została pozbawiona emerytury, pomimo wysiłku, jaki włożyła w organizację dwóch placówek^[3].

Zmarła na raka płuc 11 listopada 1960 r. w łódzkim szpitalu. Pochowano ją w Łodzi^[13].

• kierownik Muzeum Miejskiego w Gdyni (1934–1939)
• dyrektor Muzeum Etnograficznego w Łodzi (1945–1954)
• członek Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego (1947–1953)
• współpracownik redakcji przeglądu religioznawczego „Euhemer”
• członek „Stowarzyszenia Wolnomyślicieli i Ateistów”^[4]
• współpracownik Komisji Etnograficznej PAU (od 1949 r.)^[10].

• 1926 Boże Narodzenie u ludu polskiego. „Bluszcz”, nr 52, s. 1658.
• 1927 Wielkanoc u ludu polskiego. „Kobieta Współczesna. Ilustrowany Tygodnik Społeczno-Literacki”, nr 3, s. 5–6.
• 1927 Zapusty u ludu polskiego. „Bluszcz”, nr 9, s. 6–8.
• 1929 Zabytki z cmentarzyska popielnicowego w Nietulisku Dużym, pow. opatowskim. „Światowit”, t. 13, s. 69–94.
• 1946 Sprawozdanie Miejskiego Muzeum Etnograficznego w Łodzi. „Lud”, t. 36, s. 396–398.
• 1950-1951 Plecionki ze słomy. „Prace i Materiały Etnograficzne”, t. 8–9, s. 673–679.
• 1952 Katalog garncarstwa ludowego województwa rzeszowskiego, Wydawnictwo Muzeum Etnograficznego w Łodzi, Łódź^[14].
• 1952 Sprawozdanie z działalności Muzeum Etnograficznego w Łodzi. „Lud”, t. 39, s. 448–455.
• 1954 Sprawozdanie z działalności Muzeum Etnograficznego w Łodzi. „Lud”, t. 41, s. 1166–1171.
• 1956 Strój opoczyński. Wrocław: PTL – Seria: Atlas Polskich Strojów Ludowych, cz. IV Mazowsze i Sieradzkie, z. 4, Wrocław.
• 1958 Ceramika kaszubska z końca XIX i początku XX wieku. „Polska Sztuka Ludowa”, R. 12, nr 3, s. 157–168.

• Dekowski Jan Piotr, Dr Janina Krajewska. „Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Seria Etnograficzna”, 1961, nr 5, s. 165–166.
• Dekowski Jan Piotr, Janina Krajewska. [W:] Etnografowie i ludoznawcy polscy. Sylwetki, szkice biograficzne. T. 1. Red. E. Fryś-Pietraszkowa, A. Kowalska-Lewicka, A. Spiss. Kraków, 2002, s. 162–163.
• Dekowski Piotr, Janina Krajewska. „Etnografia Polska”, 1961, t. 5, nr 58, s. 384–386.
• Dekowski Jan Piotr, Krajewska Janina. „Łódzkie Studia Etnograficzne”, 1975, t. 17, s. 31–32.
• Dekowski Jan Piotr, Krajewska Janina. [W:] Polski słownik biograficzny. Red. A. Judycka. Wrocław–Warszawa–Kraków, 1970, s. 101.
• Fryś-Pietraszkowa Ewa, Stan badań nad garncarstwem. „Polska Sztuka Ludowa”, 1964, t. 18, nr 4, s. 220–224.
• Historia (Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi).
• Krajewska Janina, Dr Janina Krajewska. „Lud”, 1962, t. 47, s. 610.
• Lech Józef, Doktor Janina Krajewska Dyrektor Muzeum Etnograficznego w Łodzi (1945–1954). „Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Seria Etnograficzna”, 1980, nr 21, s. 47–51.
• Rosen-Przeworska Janina, Dr Janina Krajewska (Wspomnienie pośmiertne). „Lud”, 1962, t. 47, s. 609–614.
• Sikora Michał, Muzeum Miasta Gdyni – nieco historii. Gdynia, 2013.