Hyzop lekarski
Hyzop lekarski | |||
Systematyka[1][2] | |||
Domena | eukarionty | ||
---|---|---|---|
Królestwo | rośliny | ||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | okrytonasienne | ||
Klasa | Magnoliopsida | ||
Nadrząd | astropodobne | ||
Rząd | jasnotowce | ||
Rodzina | jasnotowate | ||
Rodzaj | hyzop | ||
Gatunek | hyzop lekarski | ||
Nazwa systematyczna | |||
Hyssopus officinalis L. Sp. pl. 2:569. 1753 | |||
| |||
| |||
|
Hyzop lekarski (Hyssopus officinalis) – gatunek rośliny z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae). Inne nazwy zwyczajowe: izap lekarski, józefek, józefka[3]. We florze Polski obecnie (2012) klasyfikowany jest jako archeofit, wcześniej uważany był za kenofit[4].
Rozmieszczenie geograficzne
Rodzimy obszar występowania to Afryka Północna (Algieria, Maroko), Europa Południowa i Środkowa, Azja Zachodnia (Iran, Turcja) i Kaukaz. Rozprzestrzenił się jako gatunek zawleczony lub uciekinier z upraw gdzieniegdzie poza obszarem swojego rodzimego występowania w Europie oraz w Ameryce Północnej[5].
Morfologia
- Pokrój
- Niewielki półkrzew, na ogół dorastający do 20-30 cm wysokości (chociaż trafiają się egzemplarze 60-70 centymetrowe).
- Liście
- Niewielkie, lancetowate lub równowąskolancetowate.
- Łodygi
- Cienkie, wzniesione ku górze.
- Kwiaty
- Na szczytach łodyg pojawiają się zwykle w lipcu-sierpniu. Wyrastają z kątów liści w pęczkach po 1-5 sztuk, drobne, o barwie białej, niebieskawej, różowej lub lila.
- Owoc
- Rozłupka.
Zastosowanie
- Surowiec: ziele.
- Zawartość: sporo olejku eterycznego (do 1%), z którego wyodrębnić można m.in.: kamfen, pinen i cyneol, fitosterol, trójterpeny i flawonoidy[potrzebny przypis], stosowany jest w przemyśle perfumeryjnym i dodawany do likierów.
- Świeże i suszone liście oraz kwiaty mają przyjemny zapach i gorzko korzenny smak; używane są jako przyprawa do sałat, dań mięsnych i jarzynowych zup.
- W lecznictwie ludowym napar z ziela hyzopu zalecany jest jako środek wykrztuśny przy przewlekłym nieżycie oskrzeli, astmie oskrzelowej, schorzeniach przewodu pokarmowego, jako środek przyspieszający gojenie się ran, moczopędny, wiatropędny i pobudzający, napar używany do płukania gardła i przy nadmiernej potliwości. Ziele stosowane jest również w homeopatii[6].
Udział w kulturze
- Hyzop lekarski jest błędnie uważany za hyzop, który w Biblii wymieniony jest 12 razy[7]. Wszyscy badacze roślin biblijnych są zgodni, że biblijny hyzop to lebiodka syryjska (Origanum syriacum). Utożsamianie hyzopu lekarskiego z hyzopem biblijnym stało się za sprawą błędnego przetłumaczenia w Septuagincie hebrajskiego słowa esov (אזוב מצוי). Hyzop lekarski zresztą nigdy nie występował ani w Egipcie, ani na Ziemi Świętej[8].
- Morfologia
- Portret Krzysztofa von Suchtena z gałązką hyzopu w dłoni uznawanego w dawnych czasach za symbol wiary, fizycznej czystości i regeneracji moralnej, 1507, Muzeum Narodowe w Gdańsku[9]
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-31] (ang.).
- ↑ Anrea-Anna Cavelius: Zioła w medycynie naturalnej. Bremen: MAK Verlag GmbH, 2005. ISBN 978-3-939991-32-8.
- ↑ B. Tokarska-Guzik, Z. Dajdok, M. Zając, A. Zając, A. Urbisz, W. Danielewicz: Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych. Warszawa: Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, 2012. ISBN 978-83-62940-34-9.
- ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-01-02].
- ↑ P.P. Czikow P.P., J.J. Łaptiew J.J., Rośliny lecznicze i bogate w witaminy, Warszawa 1983: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, s. 134-135 .
- ↑ Flovers in Israel. [dostęp 2014-12-22].
- ↑ Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3.
- ↑ MarcinM. Latka MarcinM., Portrait of Christoph von Suchten, artinpl [dostęp 2019-07-28] .
- Britannica: plant/hyssop
- Universalis: hysope
- SNL: isop
Identyfikatory zewnętrzne:
- BioLib: 41109
- EoL: 579591
- EUNIS: 174658
- Flora of China: 200019722
- Flora of North America: 200019722
- FloraWeb: 3050
- GBIF: 5341387
- identyfikator iNaturalist: 164026
- IPNI: 127231-2
- ITIS: 32536
- NCBI: 39324
- Plant Finder: 281391
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-102273
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:127231-2
- Tela Botanica: 35476
- identyfikator Tropicos: 17600092
- USDA PLANTS: HYOF