Helenka z wazonem
Autor | |
---|---|
Rodzaj | portret |
Data powstania | 1902 |
Medium | pastel na papierze |
Wymiary | 47,5 × 62,8 cm |
Miejsce przechowywania | |
Miejscowość | |
Lokalizacja |
Helenka z wazonem (znany także pod tytułem Dziewczynka z wazonem) – obraz Stanisława Wyspiańskiego wykonany techniką pastelową w 1902 roku[1]. Znajduje się w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie i jest prezentowany w Muzeum Stanisława Wyspiańskiego[1].
Historia
W 1920 roku Feliks Jasieński podarował obraz Muzeum Narodowemu w Krakowie[2][3]. Stanisław Wyspiański przedstawił na nim swoją siedmioletnią córkę, Helenę[4][5][6].
Opis
Obraz przedstawia dziewczynkę opartą ramionami o blat stołu, skierowaną prawym profilem do widza. Jej długie, jasnobrązowe włosy opadają swobodnie wokół twarzy. Ubrana jest w biało-czerwoną sukienkę z dekoracyjnym motywem roślinnym. Dziewczynka przykłada lewą dłoń do brody, a prawą wyciąga w kierunku różowego naczynia z uchem. W literaturze przedmiot ten bywa opisywany jako dzban lub wazon[3]. Przesuwa ona palcem po jego powierzchni. Wewnątrz naczynia znajdują się niebieskie kwiaty, rozpoznawane przez badaczy jako fiołki lub niezapominajki[7].
Analiza
Portrety Stanisława Wyspiańskiego charakteryzują się migawkowym ujęciem sceny, w której wykadrowany model przyjmuje swobodną pozę[8][9]. Na obrazie modelowy odbiorca znajduje się ponad portretowaną dziewczynką[10]. Przyjęta perspektywa pozwala zobaczyć blat stołu, który zajmuje znaczną część pola obrazowego[11]. Jego krawędź rozciąga się diagonalnie od lewego dolnego rogu do prawego górnego[11]. Podobny sposób komponowania można zauważyć w postimpresjonistycznym obrazie Paula Gauguina z 1888 roku – Martwa natura z owocami, dzbanem i podpartą głową[12][11]. Tutaj również postać jest umieszczona po lewej stronie, a blat i przedmioty są wyeksponowane w centrum[11].
Interpretacja
W portretach Stanisław Wyspiański zapisywał stany emocjonalne, cechy charakteru swoich modeli[9]. W takim sposobie portretowania przejawiała się empatia artysty oraz więź emocjonalna z portretowaną osobą[13]. O obrazach artysty można przeczytać:
Wypatruje linje, w których odbija się charakter człowieka i jego dusza. A chwyta je migawkowo, w jakiemś ruchu charakterystycznym, lub chwili przeżycia duchowego, iż czynią nam wrażenie nie portretów, lecz na gorącym uczynku pochwyconych wyrywków z dramatów, których nie znamy początku i końca[8][9].
Do najbardziej intymnych portretów zalicza się wizerunki jego dzieci[13]. Wyspiański często malował swoją córkę Helenę oraz synów – Mieczysława i Stanisława[14]. Na obrazie dziewczynka wpatruje się w naczynie, błądząc paluszkiem po jego powierzchni. Jest zaabsorbowana czynnością, nieświadoma spoglądającego na nią widza[10]. Helenka wzrokiem i dotykiem poznaje rzeczywistość[15]. Bada ona barwę, kształt, fakturę i temperaturę naczynia[16]. W literaturze można znaleźć odniesienia do symboliki gestu podniesionego palca z fresku Stworzenie Adama ze sklepienia Kaplicy Sykstyńskiej[17]. W tej jednak prozaicznej scenie wyłania się głębszy obraz – Helenka przedstawia się jako indywiduum – ma swoje przemyślenia, uczucia oraz przeżycia[18]. Dla odbiorców świat wewnętrzny dziewczynki pozostaje nieprzenikniony[18]. W historii sztuki taki sposób portretowania najczęściej charakteryzował wizerunki osób dorosłych[18].
Melancholia, zamyślenie, tęskne oczekiwanie, delikatny gest ręki uchwycić miały coś z istoty chłopców i dziewczynek, jakiś rys ich wewnętrznej natury. Natura ta pozostawała wprawdzie nie do końca jawna, bo skryta w głębinach jaźni, niemniej jednak objawiała się jakoś na zewnątrz miną lub pozą. Dorosłość owych „masek” wskazywać więc miała naprawdę – prawdę o osobowym, myślącym, czującym i zindywidualizowanym bytowaniu dziecka[19].
Helenka w obrazach Stanisława Wyspiańskiego
- Stanisław Wyspiański, Główka Helenki, 1900, Muzeum Narodowe w Krakowie
- Stanisław Wyspiański, Helenka/Główka dziewczynki, 1900, Muzeum Narodowe we Wrocławiu
- Stanisław Wyspiański, Dziewczynka z warkoczami, 1902, Muzeum Narodowe w Krakowie
- Stanisław Wyspiański, Macierzyństwo, 1905, Muzeum Narodowe w Krakowie
Przypisy
- ↑ a b Helenka z Wazonem [online], Google Arts&Culture [dostęp 2023-06-22] .
- ↑ Godyń i Laskowska 2016 ↓, s. 294.
- ↑ a b Godyń i Laskowska 2021 ↓, s. 51.
- ↑ Kępiński 1984 ↓, s. 152.
- ↑ Bałus 2007 ↓, s. 198.
- ↑ Stępieniowa 1962 ↓, s. 213.
- ↑ Rajch 2007 ↓, s. 325.
- ↑ a b Przybyszewski i Żuk-Skarżewski 1925 ↓, s. 64.
- ↑ a b c Kopera 2017 ↓, s. 414.
- ↑ a b Bałus 2007 ↓, s. 200.
- ↑ a b c d Bałus 2007 ↓, s. 199.
- ↑ Kępiński 1984 ↓, s. 152, 158.
- ↑ a b Kossowska i Kossowski 2010 ↓, s. 178.
- ↑ Godyń i Laskowska 2021 ↓, s. 37.
- ↑ Bałus 2007 ↓, s. 201.
- ↑ Bałus 2007 ↓, s. 203.
- ↑ Bałus 2007 ↓, s. 201-202.
- ↑ a b c Bałus 2007 ↓, s. 204.
- ↑ Bałus 2007 ↓, s. 206.
Bibliografia
- WojciechW. Bałus WojciechW., Dziecko-tajemnica. Stanisława Wyspiańskiego „Dziewczynka przed dzbankiem z kwiatami”, „Teksty Drugie” (6), Warszawa 2007, s. 198-206, ISSN 0867-0633 .
- DanutaD. Godyń DanutaD., MagdalenaM. Laskowska MagdalenaM., Rysunki, akwarele i pastele z kolekcji Feliksa Jasieńskiego w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie, Kraków 2016, ISBN 978-83-7581-213-8 .
- DanutaD. Godyń DanutaD., MagdalenaM. Laskowska MagdalenaM. (red.), Wyspiański. Katalog wystawy dzieł ze zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie, Kraków 2021, ISBN 978-83-7581-385-2 .
- ZdzisławZ. Kępiński ZdzisławZ., Stanisław Wyspiański, Warszawa 1984, ISBN 83-03-00261-9 .
- FeliksF. Kopera FeliksF., Dzieje malarstwa w Polsce. Malarstwo w Polsce XIX i XX wieku, Oświęcim 2017, ISBN 978-83-65855-97-8 .
- IrenaI. Kossowska IrenaI., ŁukaszŁ. Kossowski ŁukaszŁ. (red.), Malarstwo polskie: symbolizm i Młoda Polska, Warszawa 2010, ISBN 978-83-213-4669-4 .
- StanisławS. Przybyszewski StanisławS., TadeuszT. Żuk-Skarżewski TadeuszT., Stanisław Wyspiański. Dzieła malarskie, Bydgoszcz 1925 .
- AndrzejA. Rajch AndrzejA., Zbiory Muzeum Stanisława Wyspiańskiego w kamienicy Szołayskich w Krakowie ze szczególnym uwzględnieniem portretów dziecięcych, „Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach” (23), 2007, s. 317-328, ISSN 0137-2866 .
- JadwigaJ. Stępieniowa JadwigaJ., Krajobraz z tęczą. Sylwetki artystów od Wita Stwosza do Dunikowskiego, Warszawa 1962 .
Linki zewnętrzne
- Helenka z wazonem w serwisie Google Arts&Culture.