Fasola adzuki
Systematyka[1][2] | |||
Domena | eukarionty | ||
---|---|---|---|
Królestwo | rośliny | ||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | okrytonasienne | ||
Klasa | Magnoliopsida | ||
Nadrząd | |||
Rząd | bobowce | ||
Rodzina | bobowate | ||
Podrodzina | |||
Rodzaj | garbipłat | ||
Gatunek | fasola adzuki | ||
Nazwa systematyczna | |||
Vigna angularis (Willd.) Ohwi & H. Ohashi | |||
Synonimy | |||
| |||
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
najmniejszej troski | |||
|
Fasola adzuki[5][6][7], fasola japońska adzuki[8] (Vigna angularis), zapożyczenie językowe z języka japońskiego: 小豆 (アズキ azuki, rzadziej アヅキ, adzuki)[a] – gatunek rośliny jednorocznej z rodziny bobowatych. Dawniej zaliczany był do rodzaju fasola (Phaseolus). Strąki i nasiona są jadalne. Gatunek uprawiany w krajach Dalekiego Wschodu: Japonii, Chinach, Korei. Aklimatyzowana i wprowadzona do uprawy w USA[5].
Morfologia
- Pokrój
- Roślina do 30 cm wysokości[5].
- Owoce
- Strąki małe i cylindryczne, z nasionami drobnymi, wydłużonymi lub okrągławymi, w różnych kolorach.
Zastosowanie
Roślina szeroko uprawiana w krajach azjatyckich dla jadalnych nasion i kiełków. Zawiera ok. 25% białka i wszystkie aminokwasy (w tym duże ilości lizyny). Nasiona są wyjątkowo bogate w żelazo, wapń, kobalt. Fasola składa się na dietę genmai-saishoku.
Małe czerwone fasolki pochodzą z kuchni wschodniej, znane są przede wszystkim z kuchni japońskiej. W kuchni Zachodu w ciągu ostatnich dekad rozpowszechniły się przede wszystkim wśród wegetarian, jako zastępnik mięsa. W kuchniach Wschodu są natomiast często składnikiem słodyczy: głównie oblewane słodkim syropem (przypominają wtedy drażetki) lub też przetwarzane na słodką pastę[9].
Zobacz też
Uwagi
- ↑ Fasola czerwona → wbrew pozorom zapis nazwy w formie „adzuki” („adsuki”, „aduki”) nie ma związku z zapisem fonetycznym w języku polskim. Dotarł on do Polski z Japonii poprzez język angielski i pierwsze historyczne zapisy transkrypcyjne tego słowa proponowane przez badaczy zachodnich, którzy dotarli do Japonii w XVII–XIX wieku. Byli to m.in. Engelbert Kaempfer (1651–1716) i James Curtis Hepburn (1815–1911). Azuki jest czytaniem specjalnym (gikun) znaków (kanji) 小豆 shōzu, oznaczających „małą fasolę” w odróżnieniu od sojowej „dużej fasoli” 大豆 daizu. Inaczej mówiąc, w języku japońskim słowo to wymawia się a-zu-ki bez dźwięku „d”. „D” w „adzuki” jest reliktem niestandardowego systemu latynizacji, w którym づ zostało zlatynizowane jako „dzu”, obecnie „zu”, albowiem: ズ (katakana) i ず (hiragana).
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-09-23] (ang.).
- ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-12].
- ↑ Vigna angularis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b c ZbigniewZ. Podbielkowski ZbigniewZ., Słownik roślin użytkowych, wyd. 6, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1989, s. 89, ISBN 83-09-00256-4 .
- ↑ Ewa MariaE.M. Flaczyk Ewa MariaE.M. i inni red., Towaroznawstwo żywności pochodzenia roślinnego, wyd. 2 poszerz. i uzup., Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego, 2011, ISBN 978-83-7160-644-1, OCLC 804439595 .
- ↑ DorotheeD. Seeliger DorotheeD. (red.), Owoce i warzywa, Dusseldorf: Teubner, 2002, s. 207, ISBN 978-3-8338-1481-5 .
- ↑ AgnieszkaA. Gawłowska AgnieszkaA., Atlas warzyw: 180 gatunków z całego świata, WydawnictwoW. SBM (red.), wyd. I, Warszawa: Wydawnictwo SBM, 2018, s. 56-57, ISBN 978-83-8059-457-9, OCLC 1022803447 .
- ↑ John Ayton, 2002, An A-Z of Food and Drink, Oxford University Press, s. 2.
- NDL: 00560446
- Britannica: topic/adzuki-bean
- EoL: 648839
- Flora of China: 242354363
- Flora of North America: 242354363
- GBIF: 2982508
- identyfikator iNaturalist: 122889
- IPNI: 525291-1
- ITIS: 505691
- NCBI: 3914
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): ild-3442
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:525291-1
- identyfikator Tropicos: 13040507
- USDA PLANTS: VIAN7
- CoL: 5BDLX