Exophytica
Exophytica | |||
Bechly, 1996 | |||
Okres istnienia: kreda–dziś PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N Q 145/0 145/0 | |||
Szklarnik leśny, samiec | |||
Młoda samica gadziogłówki żółtonogiej | |||
Systematyka | |||
Domena | eukarionty | ||
---|---|---|---|
Królestwo | zwierzęta | ||
Typ | stawonogi | ||
Gromada | owady | ||
Podgromada | owady uskrzydlone | ||
Infragromada | staroskrzydłe | ||
Nadrząd | Odonatoptera | ||
Rząd | ważki | ||
Podrząd | Epiprocta | ||
(bez rangi) | Euepiproctophora | ||
(bez rangi) | Anisopteromorpha | ||
(bez rangi) | Trigonoptera | ||
(bez rangi) | Pananisoptera | ||
(bez rangi) | Neoanisoptera | ||
Infrarząd | |||
(bez rangi) | Euanisoptera | ||
(bez rangi) | Exophytica | ||
Synonimy | |||
|
Exophytica – takson ważek z podrzędu Epiprocta i infrarzędu ważek różnoskrzydłych.
Morfologia
Owad dorosły
Tułów tych ważek odznacza się zlanymi ze sobą zwojami nerwowymi śródtułowia i zatułowia – to samo rozwiązanie pojawiło się niezależnie w kladzie Euzygoptera wśród ważek równoskrzydłych. Użyłkowanie skrzydeł obu par cechuje się zanikiem żyłki ukośnej dodatkowej dystalnej, przy czym cecha ta obecna jest również u Neoaeshnida i niektórych Petaluridae. W linii Exophytica nastąpił zanik drobnych kolców po grzbietowej stronie drugiej gałęzi wtórnej żyłki medialnej przedniej, stanowiącej odsiebną granicę trójkąta dyskoidalnego. Odnóża wszystkich par wykazują dymorfizm płciowy. U samców przednia para ma w pierwotnym planie budowy na goleniach poduszeczki zwane callum, według części autorów homologiczne z kilami na goleniach Carinitibiata. Odnóża środkowej i tylnej pary w pierwotnym planie budowy mają u samców natomiast sztywne i krótkie kolce zwane tumidotrichae, jednak zanikają one wtórnie u licznych grup. Z wyjątkiem kladu Neolamellida obie płcie mają golenie odnóży środkowej i tylnej pary asymetryczne w przekroju poprzecznym, określane jako plagiotibiae[1].
Odwłok u samic Exophytica nie jest tak gruby jak u Petalurida i nie zachowuje ściśle walcowatego kształtu, często będąc miejscami przewężonym lub przypłaszczonym[2]. Charakterystyczną jego cechą jest uwstecznienie niektórych elementów, w tym wtórny zanik mięśni trzeciego, siódmego i ósmego, silna redukcja metagonapofiz oraz co najmniej lekka redukcja progonapofiz i mezogonapofiz. Wiąże się to ze stosowanym w tej grupie składaniem licznym, owalnych jaj w locie (owipozycja egzofityczna)[1]. Tak jak u Aeschnoptera w podstawowym planie budowy odwłok samca ma wtórny aparat kopulacyjny z ostatnim segmentem pęcherzyka nasiennego (vesicula spermalis) zaopatrzonym w parzyste flagellae[2]. Trzeci segment pęcherzyka nasiennego odznacza się całkowicie zamkniętą bruzdą nasienną, przy czym cechę tę znaleźć można także u niektórych Petaluridae, Austropetaliida i Neoaeshnida[1].
Larwa
Larwy mają wyraźną piramidkę analną utworzoną przez wydłużone, spiczasto zwieńczone przysadki odwłokowe, paraprokty i wyrostki epiproktów, co łączy je z innymi Neoanisoptera. Wraz z Aeschnoptera wyróżniają się na tle wszystkich innych ważek redukcją liczby fałdek przedżołądka z ośmiu do czterech[2]. Charakteryzują się obecnością mięśnia poprzecznego nie tylko w szóstym, ale także w piątym i czwartym segmencie odwłoka, co ułatwia im poruszanie się napędem odrzutowym – dzięki gwałtownemu wypuszczaniu wody z komory rektalnej[2][1]. Przynajmniej dwa pierwsze segmenty odwłoka mają uwstecznione płaty lub kolce boczne. W grupie tej wstępuje również przystosowanie do przekopywania podłoża w formie wydłużonej płytki czołowej[1].
Taksonomia
Takson ten wprowadzony został w 1996 roku przez Güntera Bechly’ego[3]. W pracy Hansa Lohmanna z tego samego roku analogiczny doń takson nazwany został Exophyticata[4]. Zalicza się do niego wszystkie ważki różnoskrzydłe z wyjątkiem Petalurida i Aeschnoptera (te ostatnie tworzą wraz z nim Euanisoptera).Filogenetyczna systematyka Euanisoptera według pracy Bechly’ego z 2007 roku, do rangi rodziny z pominięciem podziału Valvulida przedstawia się następująco[5]:
- Cavilabiata
- Cordulegastrida
- Zoraenidae
- Cordulegastridae – szklarnikowate
- Cristotibiata
- Neopetaliidae
- Brachystigmata
- †Nannogomphidae
- Eubrachystigmata
- †Hemeroscopidae
- Neobrachystigmata
- Chlorogomphida
- †Araripechlorogomphidae
- Chlorogomphoidea
- Chloropetaliidae
- Chlorogomphidae
- Paneurypalpidomorpha
- †Juracorduliidae
- Eurypalpidomorpha
- †Valdicordulioidea
- †Valdicorduliidae
- †Araripephlebiidae
- Eurypalpidiformia
- †Eocorduliidae
- Paneurypalpida
- †Araripelibellulidae
- Eurypalpida
- Synthemistidae
- Neolamellida
- Gomphomacromiidae
- Valvulida
- Eurypalpida
- †Araripelibellulidae
- †Valdicordulioidea
- Eurypalpidomorpha
- †Juracorduliidae
- Chlorogomphida
- Cordulegastrida
- Gomphides
- †Araripegomphidae
- Progomphidae
- Desmoproctida
- Lindeniidae
- Oligophlebiata
- Hagenioidea
- †Proterogomphidae
- Hageniidae
- Brevicubitalia
- Zonophoridae
- Gomphida
- Epigomphidae
- Gomphidae – gadziogłówkowate
- Hagenioidea
Przypisy
- ↑ a b c d e GünterG. Bechly GünterG., Phylogenetic Systematics of Euanisoptera / Exophytica - Gomphides, [w:] GünterG. Bechly, Phylogenetic Systematics of Odonata, Böblingen 2007 .
- ↑ a b c d GünterG. Bechly GünterG., Phylogenetic Systematics of basal Pananisoptera and Anisoptera / Petalurida, [w:] GünterG. Bechly, Phylogenetic Systematics of Odonata, Böblingen 2007 .
- ↑ GünterG. Bechly GünterG., Morphologische Untersuchungen am Flügelgeäder der rezenten Libellen und deren Stammgruppenvertreter (Insecta; Pterygota; Odonata), unter besonderer Berücksichtigung der Phylogenetischen Systematik und des Grundplanes der *Odonata, „Petalura”, Special Volume 2, 1996, s. 1–402 .
- ↑ Hans Lohmann. Das phylogenetische System der Anisoptera (Odonata). „Deutsche Entomologische Zeitschrift”. 106 (9), s. 209–266, 1996.
- ↑ GünterG. Bechly GünterG., Phylogenetic classification of fossil and extant odonates, [w:] GünterG. Bechly, Phylogenetic Systematics of Odonata, Böblingen 2007 .
- identyfikator taksonu Fossilworks: 177605