Czesząca się

Czesząca się

Autor	Władysław Ślewiński
Data powstania	1897
Medium	olej na płótnie
Wymiary	64 x 91 cm
Miejsce przechowywania
Miejscowość	Kraków
Lokalizacja	Muzeum Narodowe

Czesząca się (znany też pod nazwą Czesząca się kobieta)^[1]  – obraz olejny z 1897 roku autorstwa polskiego malarza Władysława Ślewińskiego, przechowywany w zasobach Muzeum Narodowego w Krakowie i uznawany za arcydzieło artysty^[2][3].

Obraz przedstawia półnagą modelkę siedzącą na łóżku, ustawioną bokiem do widza, która czesze swoje włosy o miedzianej barwie. Nie ma konsensusu co do tego, kim była modelka. Mogła to być żona artysty Eugenia Szewcow albo anonimowa modelka^[3]. Naprzeciw kobiety ustawione jest lustro, w którym odbija się twarz – odbicie nie twarzy kobiety, lecz prawdopodobnie samego artysty^[3].

Czesząca się została wykonana techniką olejną na płótnie^[3]. Ślewiński starał się osiągnąć harmonię braw, zestawiając ze sobą miedzianobrązowy kolor włosów modelki, złocistobiałą barwę jej ciała oraz odcienie zielone. W obrazie autor zastosował też charakterystyczną dla secesji linię pleców, włosów i rąk malowanej osoby^[3]. Ślewiński znajdował się pod wpływem artystów z kręgu Paula Gauguina^[2], a Irena Kossowska wskazuje, że wpływ na Czeszącą się miały także prace Edgara Degasa i Henri de Toulouse-Lautreca^[1] .

Czeszącą się Ślewiński namalował w 1897 roku podczas pobytu w Paryżu^[3].

Początkowo Czesząca się wprowadzała krytyków w konsternację. Jeden z nich w momencie premiery wystawienia Ślewińskiego pisał:

Dlaczego ręka tej kobiety jest ręką z ciała i żywą, pomimo że jedną prawie barwą zamalowana jej matowa powierzchnia i obwódka oprowadzona, której w »naturze nie ma«? Dlaczego jej ciało jest ciałem jakby żywym, choć malarz ledwie swe płótno farbą przetarł?^[4] 

Antoni Potocki wyrażał z kolei zachwyt dziełem Ślewińskiego, opisując swe wrażenia z oglądania Czeszącej się następująco:

Stało tu na sztalugach spore płótno portretowego formatu: akt kobiety przed lustrem czeszącej wspaniałą falę rudoblond włosów. Padało na to charakterystyczne, ogrodowe światło. Syrena w akwarium!^[4] 

Po II wojnie światowej Czesząca się była prezentowana na wielu zagranicznych wystawach, w tym: Mille ans d’art en Pologne (1969, Petit Palais Musee de Beaux-Arts de la Ville de Paris), 1000 Years of Art in Poland (1970, Royal Academy of Arts w Londynie), Naissance de l'intime : le propre de la toilette (2015, Musée Marmottan Monet). Obraz prezentowano też na takich polskich wystawach, jak Kraków 1900 (2018, Muzeum Narodowe w Krakowie). W latach 2005–2017 Czesząca się była integralną częścią Galerii Sztuki Polskiej XX wieku w Muzeum Narodowym w Krakowie, a od 2021 roku stanowi jeden z eksponatów stałej ekspozycji XX + XXI. Galeria Sztuki Polskiej w tym samym muzeum^[5].

• HelenaH. Blum HelenaH., ZofiaZ. Tobiaszowa ZofiaZ., ZofiaZ. Kucielska ZofiaZ., Katalog Galerii Malarstwa i Rzeźby Polskiej Wieku XX, Kraków: Muzeum Narodowe w Krakowie, 1963 .
• IrenaI. Kossowska IrenaI., Władysław Ślewiński | Życie i twórczość | Artysta [online], Culture.pl, kwiecień 2003 [dostęp 2022-07-30]  (pol.).
• UrszulaU. Kozakowska-Zaucha UrszulaU., Władysław Ślewiński, [w:] ZofiaZ. Gołubiew (red.), Muzeum Narodowe w Krakowie i kolekcja książąt Czartoryskich, wyd. 1, Warszawa: Arkady, 2010, ISBN 978-83-213-4554-3, OCLC 501324032 .
• UrszulaU. Kozakowska-Zaucha UrszulaU., Czesząca się, [w:] JoannaJ. Boniecka, MartaM. Orczykowska, KrystynaK. Stefaniak (red.), Galeria Sztuki Polskiej XX wieku, Muzeum Narodowe w Krakowie. Przewodnik, Kraków: Muzeum Narodowe, 2011, ISBN 978-83-7581-062-2, OCLC 802151101 .
• LeszekL. Lubicki LeszekL., Dwie czeszące się kobiety i dwóch malarzy / Esej o malarstwie [online], Niezła Sztuka, 21 kwietnia 2015 [dostęp 2022-07-30]  (pol.).

• Czesząca się w zasobach Muzeum Narodowego w Krakowie