Cuur

Cuur
szuur (tuw. шуур), sybyzgy (kaz. сыбызғы)
Ilustracja
Klasyfikacja naukowa
421.221.12

Aerofon piszczałkowy (instrument dęty właściwy)

Klasyfikacja popularna
Instrument dęty drewniany, aerofon wargowy
Podobne instrumenty
  • flet prosty
Multimedia w Wikimedia Commons

Cuur (mong. цуур), także szuur (tuw. шуур), sybyzgy (kaz. сыбызғы)[1] – tradycyjny mongolski flet prosty z trzema otworami otwieranymi lub zamykanymi palcami grającego. Tradycyjna gra na cuurze wymaga jednoczesnego dmuchania w ustnik fletu i śpiewu gardłowego chöömej. Tradycje gry na cuurze były rozpowszechnione wśród Urianchajców zamieszkujących region Ałtaju.

W 2009 roku tradycja muzyczna cuur została wpisana na listę niematerialnego dziedzictwa wymagającego pilnej ochrony UNESCO[2]. W 2014 roku rząd Mongolii zatwierdził narodowy program ochrony tradycji gry na cuurze[3].

Budowa

Cuur jest wykonany z drewna modrzewia[4][5]. Instrument składa się z dwóch wąskich rurek jednakowej długości połączonych ze sobą i zakończonych ustnikiem, ma trzy otwory otwierane lub zamykane palcami grającego[6][4]. Obydwie części łączy wiązadło z koźlego jelita[5]. Części wkładane są w wilgotne jelito, które wysychając spaja instrument w jedną całość[5]. Cuur ma ok. 58–60 cm długości[6], ale jego rozmiar oraz rozmieszczenie trzech otworów dopasowywane jest do wielkości dłoni muzyka mającego na nim grać[5].

Technika gry

Gra na cuurze wymaga jednoczesnego dmuchania w ustnik fletu opartego o górną wargę i zęby po lewej stronie ust[7] i generowania wysokiego świstu oraz wydobywania gardłowego głosu. Flet służy jako zewnętrzny wzmacniacz dla śpiewu gardłowego chöömej[1]. Na flecie można grać bez jednoczesnego generowania głosu gardłowego, jest to jednak bardzo rzadko spotykane[8].

Historia

Tradycje gry na cuurze były rozpowszechnione wśród Urianchajców zamieszkujących region Ałtaju[2]. Jej korzenie związane są z praktykami magicznymi związanymi z oddawaniem czci Ziemi, górom, rzekom i ich duchom stróżom[4] – dźwięki muzyki były uważane za nadnaturalne[2]. Muzyka na cuur miała zapewniać powodzenie na polowaniu, dobrą pogodę czy bezpieczeństwo w podróży[2]. Cuur pojawia się również jako magiczny instrument w wielu legendach o myśliwych, których gra na własnoręcznie zrobionym cuurze poruszała duchy tajgi i zapewniała ich pomoc w znalezieniu zwierzyny i udanym polowaniu[9]. Muzyka cuur stosowana była również podczas doglądania zwierząt by zachęcić ponowne przyjęcie przez matki wcześniej odtrąconych młodych[8].

Cuur miał być znany już w czasach Hunów[5]. Na przestrzeni wieków pojawiały się różne wzmianki opisujące instrumenty podobne do cuura – nie ma jednak pewności co do tego, że odnosiły się do cuuru[5]. W XVIII wieku Pallas opisał flet kałmucki z trzema otworami[5]. W okresie przed-socjalistycznym cuur był rozpowszechniony w regionie Ałtaju – znany także jako szuur wśród Tuwińców i jako sybyzgy wśród Kazachów[1].

Tradycja gry na cuurze jest dziś zagrożona z powodu szybkich zmian społecznych i wymierania mistrzów. Ostatnim wielkim mistrzem gry na cuurze był pasterz i myśliwy Paarajn Narancogt (ok. 1920–2003), który grał od 10 roku życia[4][10]. Kiedy w okresie socjalizmu gra na cuurze była zakazana z uwagi na jej wymiar duchowy, Narancogt ukrył swój instrument w górach, gdzie w samotności poświęcał się grze[10]. Narancogt zdążył przekazać swoją wiedzę budowy cuuru i gry na tym instrumencie swoim dzieciom i kilku uczniom[4]. Syn Narancogta Gombdżaw, matematyk i ekonomista z zawodu, kontynuuje tradycje gry na cuurze, używając instrumentu do terapii muzyką[10].

W 2014 roku rząd Mongolii zatwierdził narodowy program ochrony tradycji gry na cuurze[3].

Przypisy

  1. ↑ a b c Carole Pegg: Mongolian Music, Dance, & Oral Narrative: Performing Diverse Identities. University of Washington Press, 2001, s. 82. ISBN 978-0-295-98112-3. [dostęp 2023-12-28].
  2. ↑ a b c d UNESCO ICH: Traditional music of the Tsuur. [dostęp 2023-12-28]. (ang.).
  3. ↑ a b B. Khuder. “Mongolian Tsuur” national programme approved. „Montsame News Agency”, 2013-03-09. [dostęp 2023-12-28]. (ang.). 
  4. ↑ a b c d e UNESCO ICH: Nomination for inscription on the Urgent Safeguarding List in 2009 (Reference No. 00312). [dostęp 2023-12-28]. (ang.).
  5. ↑ a b c d e f g Carole Pegg: Mongolian Music, Dance, & Oral Narrative: Performing Diverse Identities. University of Washington Press, 2001, s. 83. ISBN 978-0-295-98112-3. [dostęp 2023-12-28].
  6. ↑ a b Asia/Pacific Cultural Centre for UNESCO (ACCU): Tsuur wooden wind instrument. [dostęp 2023-12-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (ang.).
  7. ↑ Ellen Koskoff: The Concise Garland Encyclopedia of World Music: The Middle East, South Asia, East Asia, Southeast Asia. Routledge, 2008, s. 1240. ISBN 978-0-415-99404-0. [dostęp 2023-12-28].
  8. ↑ a b Ellen Koskoff: The Concise Garland Encyclopedia of World Music: The Middle East, South Asia, East Asia, Southeast Asia. Routledge, 2008, s. 1239. ISBN 978-0-415-99404-0. [dostęp 2023-12-28].
  9. ↑ Theodore Craig Levin: Where Rivers and Mountains Sing: Sound, Music, and Nomadism in Tuva and Beyond. Indiana University Press, 2006, s. 81. ISBN 978-0-253-34715-2. [dostęp 2023-12-28].
  10. ↑ a b c Theodore Craig Levin: Where Rivers and Mountains Sing: Sound, Music, and Nomadism in Tuva and Beyond. Indiana University Press, 2006, s. 82. ISBN 978-0-253-34715-2. [dostęp 2023-12-28].

Linki zewnętrzne

  • Tsuur played by Narantsogt (1982). [w:] Youtube [on-line]. [dostęp 2023-12-28]. (ang.).
  • UNESCO: Traditional music of the Tsuur. [w:] Youtube [on-line]. [dostęp 2023-12-28]. (ang.).