Aglomeracja krakowska
Aglomeracja krakowska – aglomeracja monocentryczna w południowej Polsce, w województwie małopolskim, obejmująca miasto centralne Kraków oraz okoliczne zurbanizowane gminy.
W zależności od koncepcji i przyjętych kryteriów delimitacji obszarów aglomerację zamieszkuje od 1 mln do 1,402 mln osób.
Według koncepcji przedstawiających zakres obszarowy aglomeracja krakowska obejmuje powierzchnię od 2988,65 do 3231,38 km².
Oprócz Krakowa do miast aglomeracji krakowskiej zaliczają się: Alwernia, Dobczyce, Kalwaria Zebrzydowska, Krzeszowice, Myślenice, Niepołomice, Olkusz, Skawina, Słomniki, Sułkowice, Świątniki Górne, Wadowice, Wieliczka, Zator, Trzebinia, Chrzanów, Babice (na podstawie badań dojazdów do pracy w aglomeracji krakowskiej i rozwoju Szybkiej Kolei Aglomeracyjnej)[1][2].
Koncepcje aglomeracji krakowskiej
Aglomeracja według P. Swianiewicza i U. Klimskiej
W 2005 r. Paweł Swianiewicz oraz Urszula Klimska wyznaczyli obszar aglomeracji krakowskiej obejmujący Kraków oraz 39 gmin. Obszar ten w 2002 r. zamieszkiwało 1,367 mln osób. Przy wyznaczaniu aglomeracji przeprowadzono delimitację obszarów przyległych, uwzględniając saldo migracji w latach 1998–2002, gęstość zaludnienia (w 2002 r.), współczynnik zatrudnienia związany z natężeniem dojazdów[3].
Według tej koncepcji obszar aglomeracji krakowskiej obejmuje powierzchnię 3231,38 km², który w 2017 r. zamieszkiwało 1,458 mln osób[4].
Gmina | Liczba mieszkańców (2017-12-31[4]) [osób] | Powierzchnia (2017-12-31[4]) [km²] | Gęstość zaludnienia [osób/km²] |
---|---|---|---|
Kraków | 767348 | 326,9 | 2347,3 |
Alwernia (gmina) | 12641 | 75,7 | 167,0 |
Babice (gmina) | 9124 | 54,0 | 169,0 |
Biskupice (gmina) | 10185 | 41,1 | 247,8 |
Brzeźnica (gmina) | 10285 | 66,4 | 154,9 |
Czernichów (gmina) | 14535 | 84,2 | 172,6 |
Dobczyce (gmina) | 15227 | 66,4 | 229,3 |
Gdów (gmina) | 18024 | 108,7 | 165,8 |
Igołomia-Wawrzeńczyce (gmina) | 7702 | 62,8 | 122,6 |
Iwanowice (gmina) | 9098 | 71,1 | 128,0 |
Jerzmanowice-Przeginia (gmina) | 10917 | 68,1 | 160,3 |
Kalwaria Zebrzydowska (gmina) | 20052 | 75,3 | 266,6 |
Kłaj (gmina) | 10674 | 65,0 | 164,2 |
Kocmyrzów-Luborzyca (gmina) | 15260 | 80,8 | 188,9 |
Krzeszowice (gmina) | 32296 | 139,0 | 232,3 |
Lanckorona (gmina) | 6208 | 40,4 | 153,7 |
Liszki (gmina) | 17110 | 72,1 | 237,3 |
Lubień (gmina) | 10027 | 75,1 | 133,5 |
Michałowice (gmina) | 10380 | 51,1 | 203,1 |
Mogilany (gmina) | 13819 | 43,6 | 316,9 |
Myślenice (gmina) | 44021 | 153,5 | 286,8 |
Niepołomice (gmina) | 27914 | 96,3 | 289,9 |
Olkusz (gmina) | 49309 | 150,8 | 327,0 |
Pcim (gmina) | 10999 | 89,0 | 123,6 |
Przeciszów (gmina) | 6735 | 35,5 | 189,7 |
Siepraw (gmina) | 8852 | 31,9 | 277,5 |
Skawina (gmina) | 43369 | 99,8 | 435,4 |
Słomniki (gmina) | 13677 | 113,0 | 121,0 |
Spytkowice (gmina) | 10304 | 49,9 | 206,5 |
Stryszów (gmina) | 6863 | 45,9 | 149,5 |
Sułkowice (gmina) | 14826 | 60,4 | 245,5 |
Świątniki Górne (gmina) | 9957 | 20,4 | 488,1 |
Tokarnia (gmina) | 8730 | 68,6 | 127,3 |
Tomice (gmina) | 8085 | 41,5 | 194,9 |
Wadowice (gmina) | 37933 | 112,8 | 336,3 |
Wieliczka (gmina) | 58400 | 99,7 | 585,8 |
Wielka Wieś (gmina) | 11956 | 48,3 | 247,5 |
Wiśniowa (gmina) | 7336 | 67,1 | 109,3 |
Zabierzów (gmina) | 26206 | 99,4 | 263,6 |
Zator (gmina) | 9301 | 51,6 | 180,3 |
Zielonki (gmina) | 22222 | 48,6 | 457,3 |
Razem (aglomeracja) | 1457907 | 3231,3 | 451,2 |
Aglomeracja według J. Paryska
W 2008 r. Jerzy Jan Parysek przedstawił, że w skład aglomeracji krakowskiej wchodzą: Kraków oraz podkrakowskie ośrodki miejskie, takie jak: Bochnia, Skawina, Myślenice, Wieliczka oraz Krzeszowice. Podał, że obszar aglomeracji zamieszkiwał blisko milion osób[5].
Inne koncepcje
Wiele publikacji podaje liczbę mieszkańców aglomeracji, nie przedstawiając zarazem jego zakresu obszarowego:
- według programu ESPON obszar funkcjonalny Krakowa (FUA, ang. Functional Urban Area) w 2002 r. zamieszkiwało 1,236 mln osób[6].
- według Eurostat w 2001 r. (LUZ Kraków, ang. Larger Urban Zone) – 1 256 322 mieszkańców i obszar 3006,45 km²[7][8], które dane przyjął też T. Markowski[9],
- według Eurostat w 2004 r. (LUZ Kraków, ang. Larger Urban Zone) – 1 264 322 mieszkańców i obszar 2988,65 km²[8][7],
- według Eurostat 1 stycznia 2012 r. (LUZ Kraków, ang. Larger Urban Zone) – szacunkowo 1 384 015 mieszkańców[10]
Krakowski Obszar Metropolitalny
Według programu ESPON obszar metropolitalny Krakowa jest Europejskim Metropolitalnym Obszarem Wzrostu tzw. MEGA (ang. Metropolitan European Growth Areas). Został on scharakteryzowany jako słabo wykształcona metropolia (ang. weak MEGA)[11].
Według „Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030” z 2011 r. Kraków jest przedstawiany jako 1 z 10 ośrodków metropolitalnych w Polsce. W koncepcji zwrócono uwagę, że Kraków ma słabo rozwinięte funkcje metropolitalne w porównaniu do miast podobnej wielkości z Europy Zachodniej, w związku z tym Kraków ujęto jako ośrodek metropolitalny (wymóg ustawowy) na podstawie kryteriów odnoszących się głównie do funkcji w systemie osadniczym kraju[12]. Granice obszarów metropolitalnych nie zostały jeszcze wytyczone przez właściwe zespoły rządowo-samorządowe.
W 2003 r. Sejmik Województwa Małopolskiego przyjął Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego, w którym dla urzędu marszałkowskiego obszar metropolitalny Krakowa scharakteryzowali K. Trafas i A. Zborowski[13]. Przyjęli oni, że Krakowski Obszar Metropolitalny obejmuje 41 jednostek, w tym Kraków jako centralny ośrodek metropolitalny i 37 gmin tworzących zewnętrzną strefę otaczającą[14]. Na opracowaniu tym opiera swe statystyki także Urząd Statystyczny w Krakowie[15].
Przyjęty uchwałą Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego[16] wyznaczył zasięg obszaru metropolitalnego, na który składają się:
- miasto Kraków
- Bochnia, Nowy Wiśnicz, Bochnia (gmina wiejska), Drwinia, Łapanów, Rzezawa, Trzciana, Żegocina (z powiatu bocheńskiego)
- Krzeszowice, Skała, Skawina, Słomniki, Świątniki Górne, Czernichów, Igołomia-Wawrzeńczyce, Iwanowice, Jerzmanowice-Przeginia, Kocmyrzów-Luborzyca, Liszki, Michałowice, Mogilany, Sułoszowa, Wielka Wieś, Zabierzów, Zielonki (z powiatu krakowskiego)
- Gołcza (z powiatu miechowskiego)
- Dobczyce, Myślenice, Sułkowice, Lubień, Pcim, Raciechowice, Siepraw, Tokarnia, Wiśniowa (z powiatu myślenickiego)
- Trzyciąż (z powiatu olkuskiego)
- Proszowice, Koniusza, Koszyce, Nowe Brzesko (z powiatu proszkowickiego)
- Kalwaria Zebrzydowska, Wadowice, Brzeźnica, Lanckorona, Stryszów (z powiatu wadowickiego)
- Niepołomice, Wieliczka, Biskupice, Gdów, Kłaj (z powiatu wielickiego)
Zobacz też
Przypisy
- ↑ GuzikG. R GuzikG. i inni, (2010). Dostępność komunikacyjna oraz delimitacja obszarów funkcjonalnych. W: B. Domański, A. Noworól (red.), Małopolskie miasta – funkcje, potencjał i trendy rozwojowe. Kraków: Małopolskie Obserwatorium Gospodarki, Departament Polityki Regionalnej, Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego,, 2010 .
- ↑ MarcinM. Kamola MarcinM., TadeuszT. Syryjczyk TadeuszT., Zespół Doradców GospodarczychZ.D.G. TOR Zespół Doradców GospodarczychZ.D.G., Aktualizacja Wstępnego Studium Wykonalności Szybkiej Kolei Aglomeracyjnej (SKA) w Aglomeracji Krakowskiej”, 2011 .
- ↑ a b Paweł Swianiewicz, Urszula Klimska. Społeczne i polityczne zróżnicowanie aglomeracji w Polsce – waniliowe centrum, mozaika przedmieść. „Prace i Studia Geograficzne”. 35, s. 51, 53-56, 2005. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego. ISSN 0208-4589.
- ↑ a b c Województwo małopolskie w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2018-08-15] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Jerzy Jan Parysek: Aglomeracje miejskie w Polsce oraz problemy ich funkcjonowania i rozwoju. W: Wybrane problemy rozwoju i rewitalizacji miast: aspekty poznawcze i praktyczne. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe, IGSEiGP UAM, 2008, s. 37, seria: Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna nr 5. ISBN 978-83-61320-33-3.
- ↑ ESPON project 1.4.3 Study on Urban Functions (Final Report). Luxembourg: The ESPON Monitoring Committee, 2007-03, s. 94. ISBN 2-9600467-2-2.
- ↑ a b Urban Audit: Data that can be accessed: LUZ Kraków. Eurostat. [dostęp 2011-11-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-04-06)].
- ↑ a b Urban Audit: City Profiles: Kraków. Eurostat. [dostęp 2011-11-11].
- ↑ Dane na koniec roku 2001 na podstawie (PDF)Tadeusz Markowski: Funkcje Metropolitalne Pięciu Stolic Województw Wschodnich. s. 330. [dostęp 2011-11-11].
- ↑ Population on 1 January by age groups and sex – larger urban zone. [w:] City statistics – Urban Audit > Data Explorer [on-line]. Eurostat. [dostęp 2014-10-18]. (ang.).
- ↑ Interim Territorial Cohesion Report. Luxembourg: Office for Official Publications of the European Communities, 2004, s. 98-101. ISSN 92-894-0000-0.
- ↑ Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030. Warszawa: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, 2012, s. 192. ISBN 978-83-7610-359-4.
- ↑ Opracowania dr hab. K. Trafas prof. UJ, dr A. Zborowski Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ „Metropolia Krakowa Krakowski Obszar Metropolitalny”.
- ↑ Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego. 2003, Kraków, Urząd Marszałkowski Woj. Małopolskiego, s. 171 (Uchwała Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r.).
- ↑ Krakowski Obszar Metropolitalny. Urząd Statystyczny w Krakowie. [dostęp 2011-11-11].
- ↑ ZbigniewZ. Makieła ZbigniewZ., RomanR. Fedan RomanR., Rzeszowski i Krakowski Obszar Metropolitalny, na zlec. Krakowskiej Szkoły Wyższej im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, 2006, ISBN 83-89823-91-8, OCLC 749922763 [dostęp 2023-01-15] .
- VIAF: 315157821