Woerdersluis

Woerdersluis
Vanaf het water gezien
Vanaf het water gezien
Algemene gegevens
Locatie Spaarndam, Vlag van Nederland Nederland
Coördinaten 52° 25′ NB, 4° 41′ OL
Waterweg(en) Spaarne
Beheerder Hoogheemraadschap Rijnland
Bouw
Bouwperiode 1611
Architectuur
Type spuisluis
Woerdersluis (Randstad)
Woerdersluis
Portaal  Portaalicoon   Verkeer & Vervoer

De Woerdersluis is een voormalige spuisluis en Rijksmonument in Spaarndam. De Woerdersluis is overwelfd en werd gebouwd in 1611 in hardsteen. De Woerdersluis verving de oorspronkelijke drie houten sluisjes,[1] waarvan er een in 1364 al vervallen was.[2]

De kolkwijdte van de sluis is 6,25 m. De sluis heeft twee paar deuren. Door de aanwezigheid van dwarsbalken was het niet mogelijk de sluis voor het schutten van vaartuigen te gebruiken.[3]

Oorspronkelijk loosde de sluis onder vrij verval vanuit de Rijnlandse boezem naar het IJ, dat destijds verbonden was met de Zuiderzee, waardoor er eb- en vloed bewegingen waren. Inmiddels is het waterniveau in het IJ hoger geworden dan dat in de Rijnlandse boezem, waardoor de functie van de spuisluis verdween en werd overgenomen door Boezemgemaal Spaarndam.[4]

Bij de sluis staat een beeldje van de held van Haarlem (Hansje Brinker), waar veel toeristen op af komen. Het beeld is gemaakt door Grada Rueb in 1950.

Ten westen van de Woerdersluis ligt de Kolksluis, ten oosten de Grote Sluis.

Geschiedenis

In de middeleeuwen overstroomde de Oude Rijn regelmatig. In 1224[5] sloot graaf Willem I van Holland een overeenkomst met bisschop Dirk van Utrecht, waarbij het latere Groot-Waterschap van Woerden ging bijdragen aan de sluizen in Spaarndam.[6] Onderdeel van de overeenkomst was dat het water van het land rondom Woerden naar het Haarlemmermeer werd geleid.[7] Via de spuisluizen in de Spaarndammerdijk kwam het water uiteindelijk terecht in het IJ bij Amsterdam. Via de overeenkomst kreeg Woerden de verplichting een van de spuisluizen in Spaarndam te onderhouden. Deze sluis wordt nu nog steeds Woerdersluis genoemd,[8] naar het Groot-Waterschap van Woerden.

In 1611 werd een overeenkomst gesloten met het Hoogheemraadschap van Rijnland. Hierin was bepaald dat het Groot-Waterschap van Woerden mocht lozen op de boezem van Rijnland, mits Woerden eenzelfde capaciteit om te spuien naar het IJ zou realiseren.[4] Ook het onderhoud werd een verplichting van het Groot-Waterschap vanWoerden. Dat dit waterschap Woerden er soms aan die onderhoudsverplichting herinnerd moest worden, blijkt uit een document uit 1715.[9]

Sinds 1969 is de Woerdersluis vanwege oude delen een Rijksmonument, met nr. 19909.[10]

In 2018 verscheen in de publiciteit dat de sluis in slechte staat was. De weg over de sluis (in beheer bij de gemeente) werd gesloten voor zwaar verkeer.[11] De sluis was ruim 400 jaar oud. De sluis was inmiddels, na een fusie van het Groot-Waterschap van Woerden met het Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden (HDSR) eigendom geworden van deze nieuwe organisatie.

Overdracht

Vanaf 2004 werd erover gesproken om de sluis over te dragen aan het Hoogheemraadschap van Rijnland.[4] De sluis had geen functie meer voor de waterhuishouding, omdat het Noordzeekanaal (het voormalig IJ) een hoger waterpeil had gekregen dan de Rijnlandse boezem. Gemalen hebben inmiddels de functie van de spuisluis overgenomen.

Op 7 maart 2019 werd het eigendom van de sluis tijdens een feestelijke bijeenkomst in Spaarndam formeel overgedragen.[12] Afgesproken werd dat HDSR zou bijdragen bij in de financiering van de renovatie van de Woerdersluis.

Afbeeldingen

  • Gezicht op de IJdijk te Spaarndam tussen de Woerdersluis (links) en de Kolksluis (rechts) omstreeks 1860
    Gezicht op de IJdijk te Spaarndam tussen de Woerdersluis (links) en de Kolksluis (rechts) omstreeks 1860
  • Ligging van de sluis op een kaart uit 1867
    Ligging van de sluis op een kaart uit 1867
  • Woerdersluis in 1927
    Woerdersluis in 1927
  • Aanzicht Woerdersluis. Op de sluis het beeldje van Hansje Brinker; september 1964.
    Aanzicht Woerdersluis. Op de sluis het beeldje van Hansje Brinker; september 1964.
  • Beeldje Hansje Brinker op de overwelving van de sluis
    Beeldje Hansje Brinker op de overwelving van de sluis
  • Toeristengroep bij beeldje Hansje Brinker op de Woerdersluis in 2018
    Toeristengroep bij beeldje Hansje Brinker op de Woerdersluis in 2018
Bronnen, noten en/of referenties
  1. ↑ Woerdersluis in Spaarndam. Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard. Geraadpleegd op 10 maart 2019.
  2. ↑ addenda. www.architext.nl. Geraadpleegd op 11 maart 2019.
  3. ↑ Francis Allan (1877). Geschiedenis en beschrijving van Haarlem: van de vroegste tijden tot op onze dagen. J. J. van Brederode, p. 12.
  4. ↑ a b c VV - commissie BOD - 14 maart 2018 - Hoogheemraadschap van Rijnland. Zie agendapunt 5c om de als bron gebruikte documenten in te zien.. ibabsonline.eu. Geraadpleegd op 11 maart 2019.
  5. ↑ Een andere bron noemt 1226
  6. ↑ Adri den Boer, Johan de Bruijn, Jan van Es en Arjan van 't Riet, redactie. De kleine geschiedenis van het Groene Hart, Deel I t/m 17.
  7. ↑ Adriaan Haartsen (2003). Het Land van Woerden, pp. 120. ISBN 9080694223.
  8. ↑ Woerdersluis in Spaarndam. Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard. Geraadpleegd op 12 september 2016.
  9. ↑ Generaale index op de register van de heeren Staaten van Holland (17??), p. 1735.
  10. ↑ 19909 te Haarlem. Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (6 december 2017). Geraadpleegd op 11 maart 2019.
  11. ↑ "Nieuwsbrief Dorpsraad Spaarndam", maart 2018. Geraadpleegd op 11 maart 2019.
  12. ↑ Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden, Overdracht Woerdersluis benadrukt het belang van samenwerking. HDSR. Geraadpleegd op 10 maart 2019.
Mediabestanden
Zie de categorie Woerdersluis van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.