Klokslag

Dit artikel gaat over een historisch fenomeen. Voor de hedendaagse betekenis, zie Slaguurwerk
Uitsnede van een kaart uit 1718. Deze geeft de jurisdictie van Franeker weer; onder de stad een verticale strook met de aanduiding Onder Franeker Klok Slag
Uitsnede van een kaart uit 1718. Deze geeft de grietenij weer van Franeker (rechts); onder de stad een verticale strook met de aanduiding Onder Franeker Klok Slag

De klokslag of klokkenslag van een stad of dorp was het gebied dat reikte tot waar men de klok kon horen.[1] Het begrip kent een scala aan verbonden betekenissen.

Dit specifieke luiden van de klok verplichtte de inwoners tot een reactie. De reactie kon, afhankelijk van de omstandigheden, inhouden dat men naar het centrale plein, gemeentehuis of stadhuis ging om belangrijke proclamaties te horen.[2][3] of op eigen gelegenheid naar een dreiging zoals een dijkdoorbraak of een vijandelijke aanval ging.[4] De term duidt niet alleen op het luiden, maar ook op het overeenkomstige rechtsgebied of ambtsgebied. In dat opzicht komt het overeen met kerspel. Ook de verplichting tot actie werd klokslag genoemd.

In en rond Nederland wordt de term klokslag gebruikt in Friesland, Oost-Friesland en de ‘Sassische gewesten’, de delen van Noord-Duitsland waar men Middelnederduits sprak, maar ook in het gebied van de grote rivieren.[4] Daar werd het noodpeil van de rivier aangeduid als klokslag. In ruime zin was klokslag een crisiswoord, waarmee een noodgeval en de nodige reactie aangeduid konden worden.[4]

Bron

  • Kuys, J. A. E. (1987). De Ambtman in Het Kwartier Van Nijmegen (Ca. 1250-1543). Gerard Noodt Instituut, Nijmegen, p. 265-279. ISBN 9789071478031, 9071478033. Gearchiveerd op 15 juli 2023. Geraadpleegd op 22 juni 2023.

Referenties

  1. ↑ Een verlaat eerbetoon aan de Indië-gangers uit Stramproy. De Limburger Mobile (9 september 2019). Gearchiveerd op 15 juni 2023. Geraadpleegd op 15 juni 2023.
  2. ↑ Klokluiden - de betekenis volgens Nieuwe Groninger Encyclopedie. www.ensie.nl. Gearchiveerd op 16 juni 2023. Geraadpleegd op 15 juni 2023.
  3. ↑ klokluiden. www.kunstbusgroningen.nl. Gearchiveerd op 23 mei 2022. Geraadpleegd op 15 juni 2023.
  4. ↑ a b c DBNL, Geschiedenis op straat Klokslag, Onze Taal. Jaargang 75. DBNL. Gearchiveerd op 30 november 2021. Geraadpleegd op 15 juni 2023.